طبیعی‌گرایی و مسألۀ شهود در متافیزیک: نقد و بررسی دیدگاه تَلَنت

حسن امیری آرا

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 1-27

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48552.1719

چکیده
  یکی از محورهای حملۀ طبیعی‌گرایان به متافیزیک تحلیلی معاصر توسل آن به شهودات فلسفی و متافیزیکی است. از نظر بسیاری از طبیعی‌گرایان، اولاً متافیزیک تحلیلی به شهود در مقام شاهد متوسل می‌شود و ثانیاً دلایل بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد چرا شهود نمی‌تواند منبعی اعتمادپذیر برای شناخت باشد. مدافعان متافیزیک تحلیلی تلاش کرده‌اند به ...  بیشتر

مراکز تعالی پژوهشی (قطب‌های علمی)، شبکه‌سازی، و پاسخ به دو مسأله

حامد بیکران بهشت

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 29-56

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48497.1716

چکیده
  اکنون چند دهه است که شاکله‌های مراکز تعالی (قطب‌های علمی) به‌مثابه ابزارهایی سیاستی برای نیل به اهدافی مشخص رواج یافته‌اند، و مراکز تعالیِ متعددی با کارکردهای مختلف تأسیس شده‌اند. این مراکز زمینة بسیار خوبی را برای همکاری‌های پژوهشی، به‌ویژه همکاری‌های میان‌رشته‌ای، فراهم می‌کنند که برای نوآوری‌های مأموریت‌گرا به‌منظور ...  بیشتر

هوسرل و مسأله‌ی هویات مشاهده‌ناپذیر در فیزیک

مصباح خندان؛ مرتضی نوری

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 57-83

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48181.1709

چکیده
  هوسرل در بند ۴۰ تا ۵۲ رساله‌ی ایده‌های۱ با اتّکا بر مبانی ایده‌ی پدیده‌شناسی استعلایی، طرح‌واره‌ای از فلسفه‌ی فیزیک خود ارائه می‌کند. رکن اصلی نظریه‌ی او، بحث از چیستی و هستی هویات مشاهده‌ناپذیر و نظری در فیزیکِ ریاضیاتی است. او رأی خود را ضمن رد و نقض دو نظریه‌ی کیفیات اولیه ـ ثانویه و رئالیسم انتقادی بسط می‌دهد و تلاش می‌کند ...  بیشتر

مسئلۀ کاربردپذیریِ ریاضیات در علوم طبیعی

علی سیدی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 85-110

https://doi.org/10.30465/ps.2024.47559.1705

چکیده
  کاربرد گسترده‌ی ریاضیات در علوم، این چالش را مطرح می‌کند که چرا و چگونه ریاضیات تا بدین حد در علوم طبیعی موثر و کاربردپذیر است. توضیح این مسئله به ویژه پس از مقاله معروف ویگنر تحت عنوانِ «اثربخشی نامعقولِ ریاضیات»، بسیاری از دانشمندان و فلاسفۀ علم را مجذوب خود کرده است. در این مقاله رویکردهای مختلفِ اخیر به این مسئله را بررسی ...  بیشتر

تفسیر دریدا از مفهوم «نسبت» در رساله «مقدمه بر منشأ هندسه» هوسرل

علی فتحی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 111-137

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48678.1722

چکیده
  دریدا مقدمة مبسوط و مفصلی را بر رسالة «منشأ هندسة» هوسرل نوشته و ضمن تفسیر این رساله به اجمال همة مفاهیم کلیدی اندیشة خود را در آن شرح داده است. این مقدمة مهم، از دید برخی شارحان دریدا دور مانده و به همین جهت، به خوانش او از هوسرل اتهام‌هایی وارد ساخته‌اند. این مقاله با تأکید بر مفهوم «نسبت» (که از جمله کلیدی‌ترین مفاهیم ...  بیشتر

نظریه احتمال شهید صدر و پارادکس‌های اصل عدم تفاوت

علیرضا کاظمی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 139-165

https://doi.org/10.30465/ps.2024.49235.1732

چکیده
  مطابق اصل عدم تفاوت، اِسناد احتمال در حالتی که بین چند امر ممکن مردد هستیم و هیچ دلیلی برای ترجیح یکی بر دیگری نداریم، باید به صورت مساوی صورت پذیرد. اصل عدم تفاوت اصلی شهودی در فلسفه احتمال محسوب می‌شود و در برخی از تفاسیر احتمال نقشی محوری ایفا می‌کند. با این حال مجموعه‌ای از پارادکس‌ها علیه این اصل توسعه داده شده است که سازگار ...  بیشتر

کانگیلم و دو سویه‌ی موانع معرفتی

امیر احسان کرباسی زاده؛ ایمان فروتن

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 167-190

https://doi.org/10.30465/ps.2024.49248.1734

چکیده
  گاستون باشلار مفهوم موانع معرفتی را معرفی کرد که به اعتقاد او مانع پیشرفت علم مدرن می شود. ژرژ کانگیلم، به اقتفای او، با تأثیر منفی آنها موافق بود، اما برای این موانع ارزش معرفتی نیز قایل بود. این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازد که چرا کانگیلم این موانع را در تاریخ‌نگاری خود گنجانده و به آنها ارزش داده است. این مقاله با تمرکز بر ...  بیشتر

نوآوری اجتماعی: بصیرت‌هایی از فلسفه تحلیلی فناوری

محمود مختاری

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 191-209

https://doi.org/10.30465/PS.2023.46824.1692

چکیده
  ایده اصلی این مقاله از مقایسه «نوآوری اجتماعی» با «نوآوری فناورانه» (نوآوری مصنوعات فناورانه) شکل گرفته است. در مطالعات نوآوری عموماً (بر اساس دیدگاه شومپیتر) نوآوری را «هرگونه ابداع یا خلاقیت در ایده، روش، محصول (مصنوع)، خدمات و ... » می‌دانند «که به بازار و مشتری متصل شود» (ابداعِ تجاری‌سازی‌شده). بر اساس این ...  بیشتر

بازخوانیِ جدال روش‌ها: تحلیلی از اقتصاد سیاسی فردریش هایک در نسبت با اقتصاد اجتماعی ماکس وبر

سید اسماعیل مسعودی؛ علیرضا رعنائی؛ سید عقیل حسینی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 211-239

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48811.1724

چکیده
  جدال روش‌ها از جمله مهم‌ترین مسائل علوم انسانی در قرن نوزدهم بود که مسیر رشته‌های مختلف علوم اجتماعی و انسانی مانند جامعه‌شناسی و اقتصاد را تعیین کرد. این پژوهش سعی دارد نشان دهد که ماکس وبر با واکنش به این جدال و بنیان‌گذاری «اقتصاد اجتماعی»، سرنوشت علوم انسانی را رقم زد. نوآوری اصلی وبر، ایجاد «جامعه‌شناسی اقتصادی» ...  بیشتر

تغییر اتیولوژی بیماری هیستری در طب پیشامدرن: از جابجایی زهدان تا حرکت ذرات روح

غلامحسین مقدم حیدری

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 241-263

https://doi.org/10.30465/ps.2023.47468.1699

چکیده
  بیماری هیستری یکی از بیماری هایی است که بیش از دو هزارسال آن را می شناختند و پژوهش درباره آن سبب پیدایش روانکاوی توسط فروید در اواخر قرن نوزدهم شد. از این رو تحقیق و بررسی سیر تاریخی این بیماری و تغییرات آن دارای اهمیت ویژه ای است. اما باید توجه کرد که این تغییرات نه در تظاهرات بالینی و نه در بیماری شناسی، بلکه در تغییر نگاه به اتیولوژی ...  بیشتر

طرح‌وارۀ نیوتنی در برابر طرح‌وارۀ لاگرانژی: بررسی انتقادات اسمولین و وارتون بر طرح‌وارۀ نیوتنی

محمد ابراهیم مقصودی؛ سید علی طاهری خرم آبادی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 265-292

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48562.1726

چکیده
  اسمولین کیهان‌شناسی جدید را دچار بحرانی در تبیین پدیده‌ها می‌داند که معلول به‌کارگیری روش‌شناسی خاصی است که او آن را «طرح‌وارۀ نیوتنی» می‌نامد. بر مبنای این طرح‌واره جهان همچون رایانه‌ای است که ورودی‌هایی را دریافت می‌کند و قوانین حاکم بر آن خروجی‌هایی را تولید می‌کنند. او کنارگذاشتن این طرح‌واره را برای عبور از بحران‌های ...  بیشتر

از تقارن در چهره تا تقارن در مدل‌های علمی: تبینی تکاملی-شناختی از اهمیت زیبایی و تقارن در علم

بهار منبع چی؛ هادی صمدی

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1402، صفحه 293-311

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48489.1714

چکیده
  با اینکه دانشمندان زیادی از نقش والای زیبایی و تقارن در علم سخن گفته‌اند فیلسوفان علم تقریبا جایی برای زیباشناسی در علم قائل نبوده‌اند. در سال‌های اخیر شاهد توجه برخی فیلسوفان علم به نقش زیبایی و تقارن در علم بوده‌ایم. در نوشته‌ی حاضر ضمن اشاره به برخی از سخنان بزرگان علم درباره‌ی جایگاه زیبایی و تقارن در علم خواهیم دید که برخی ...  بیشتر