در دفاع از الگوی مکانیکی علّی

مهدی اسمعیلی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 1-22

https://doi.org/10.30465/ps.2023.43464.1637

چکیده
  چکیده: هیچکاک با مثال‌های نقض خود نشان داد که همچنان مسئله ربط تبیینی در الگوی جدید تبیین علمی وسلی سالمون برقرار است. در برهمکنش‌های فرایندهای علّی علامت‌های مختلفی به وجود می‌آیند. به زعم هیچکاک نمی‌توان با رویکرد سالمون مشخص کرد که کدام علامت یا کمیت حفظ شده، از نظر تبیینی مرتبط است با پدیده تبیین خواه مورد نظر. ما با کمک تحلیل ...  بیشتر

بررسی انتقادی متافیزیک طبیعی‌شدۀ معتدل

حسن امیری آرا

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 23-46

https://doi.org/10.30465/ps.2023.44105.1650

چکیده
  مورگانتی و تاهکو از نوعی متافیزیک با عنوان «متافیزیک طبیعی‌شدۀ معتدل» دفاع می‌کنند. این طبیعی‌گرایی معتدل دربارۀ متافیزیک از یک سو، دربرابر طرح متافیزیک طبیعی‌شدۀ رادیکال فیلسوفانی چون لیدی‌من و راس و، از سوی دیگر، طرح‌هایی در دفاع از استقلال متافیزیک، همچون طرح لری پاول و جاناتان لو، قرار دارد. در تلقی آنها، متافیزیک از ...  بیشتر

دیدگاه فلاسفۀ اسلامی در مورد تولد خود به خودی موجودات زنده

سعید انواری

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 47-76

https://doi.org/10.30465/ps.2023.44710.1666

چکیده
  در طب و طبیعیات قدیم این دیدگاه پذیرفته شده بود که موجودات زنده می‌توانند بدون زاد و ولد، مستقیما از طریق امتزاج عناصر چهارگانه و دریافت صورت از مبادی خود پدید بیایند. بر این اساس معتقد بودند که برخی از حیوانات می‌توانند از جمادات و یا از بدن انواع دیگری از موجودات زنده پدید بیایند که از نظر نوع با آنها متفاوت هستند. به عنوان مثال از ...  بیشتر

تحلیلی بر کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی

مجتبی جهانگردی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 77-103

https://doi.org/10.30465/ps.2023.43941.1643

چکیده
  موضوع مقاله حاضر بررسی و تحلیل چگونگی کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی است. بنابراین مقاله هدف خود را نه درنقد نظریه پارادایمی کوهن بلکه در نقد چگونگی کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی جستجو می‌کند. برای رسیدن به اینهدف سعی شده‌‌ است تا با استفاده از روش اسنادی‌ و بهره‌گیری از منابع و پژوهش‌های معتبر، چند موضوع مورد بررسیقرار ...  بیشتر

مواجهه با نظریه تکامل داروین در ایران: روایت مارکسیست ها در عصر پهلوی

سجاد سربلوکی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 105-133

https://doi.org/10.30465/ps.2023.44461.1656

چکیده
  نظریۀ تکامل داروین و نظریۀ تکامل اجتماعی مارکس هر دو ریشه در مدرنیته غربی داشتند. بار اصلی ترویج اندیشۀ داروین در ایران نیز در عصر پهلوی یکم بر عهده مارکسیست‌ها بود. رویکرد مارکسیست‌ها به نظریۀ تکامل داروین در این دوره ضمن شباهت‌هایی که با مواجهه اندیشمندان ایرانی دوره‌ی قاجار با نظریه تکامل داشت، اما روایت زیست‌شناختی دقیق‌تری ...  بیشتر

فراجهان به مثابه زیست جهان: نگاهی پدیدارشناختی به «متاورس»

محمد امین شفیع خانی؛ حسین مطلبی کربکندی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 135-159

https://doi.org/10.30465/ps.2023.43552.1640

چکیده
  «متاورس» پدیدار فناورانه‌ای است که به تازگی مورد توجه ویژه‌ی عموم و خصوص جامعه قرار گرفته است. این پدیدار نوظهور که بر پایه‌ی چند فناوری پیشرو در حوزه‌ی اطلاعات و ارتباطات ایجاد می‌شود و بیشتر به مرحله‌ی ایده نزدیک است تا به مرحله‌ی اجرا، پرسش‌های بسیاری را برانگیخته است؛ از پرسش‌هایی در خصوص چیستی و چگونگی این پدیدار تا ...  بیشتر

بررسی نقش عناصر اربعه در زیست شناسی گیاهی دوره اسلامی و بازنمایی نقش آنها در احوال و اختلاف نباتات

امیرحسین شهگلی؛ فائزه اسکندری

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 161-187

https://doi.org/10.30465/ps.2023.43228.1633

چکیده
  توجه به مبانی در علوم مختلف از آن جهت مهم و قابل توجه است که این مبانی حکم مبادی تصدیقی و اصول موضوعه را در علوم دارند. هدف از مقاله‌ی حاضر، بررسی نقش عناصر اربعه در زیست‌شناسی گیاهی دوره اسلامی است. فرضیه‌ی این پژوهش بر اصلِ علت مادی بودن عناصر اربعه تاکید دارد که برای نخستین بار بدان پرداخته و استنباط شده است. روش استفاده شده در این ...  بیشتر

یک ارزیابی از دو برنامۀ پژوهشی فلسفی به مسئلۀ پیکان زمان

نرگس فتحعلیان؛ علیرضا منصوری

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 189-212

https://doi.org/10.30465/ps.2023.44801.1664

چکیده
  دو رویکرد متافیزیکی به مسئلۀ پیکان زمان وجود دارد که ناشی از دو تلقیِ متفاوت هیومی و غیرهیومی از قوانین طبیعت است. هدف مقالۀ حاضر این است که استدلال کند این دو رویکرد به مثابۀ دو برنامۀ پژوهشی، به رغم اختلاف بنیادیِ و مسائلی که هر یک درگیر آن هستند، در نهایت ما را به سمت این مسئله اساسی هدایت می‌کنند که تبیین مسئلۀ پیکان زمان نیازمند ...  بیشتر

سیر تطور تراانسان‌گرایی در تاریخ علم و فلسفه از سده هفدهم تا بیستم

خدیجه قربانی سی سخت؛ محمدحسن کریمی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 213-236

https://doi.org/10.30465/ps.2023.40129.1635

چکیده
  در سایه پرداختن به نظریات اصلی و شناخته شده در تاریخ، همواره بخشی از اندیشه‌های متفکران بزرگ مغفول مانده یا کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. گذر زمان و بروز مسائل نوین، ابعاد تازه‌ای از این دست اندیشه‌ها را آشکار می‌سازد. تراانسان به‌عنوان یک جنبش علمی-فناورانه از جمله این مسائل است. صاحب‌نظران این جنبش مدعی‌اند تراانسان‌گرایی ...  بیشتر

رابطه‌ی طبی‌سازی و تکنولوژی:تحلیل سلامت گرایی از منظر پساپدیدراشناسی

علیرضا منجمی؛ مصطفی شعبانی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 237-259

https://doi.org/10.30465/ps.2023.43161.1632

چکیده
  پرسش از رابطۀ تکنولوژی و طبی سازی به ویژه در موج چهارم طبی‌سازی که به سلامت‌گرایی معروف است بسیار کلیدی است. در این موج که در مقایسه با سایر امواج طبی‌سازی غالب و پیشرونده است پژوهش‌های زیست‌پزشکی نقش بسیار حیاتی ایفا می‌کنند، تکنولوژی با آن درآمیخته است و «بیماری» که در مرکز سه موج قبلی قرار داشت در اینجا غایب است. همه اینها ...  بیشتر

انسانی کردن تکنولوژی پزشکی: وجه آشکار شده در پاندمی کووید 19

علیرضا میرزایی؛ محمد قادری زمهریر؛ یاسمن قاسمی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 261-277

https://doi.org/10.30465/ps.2023.43561.1638

چکیده
  ویروس کرونا با سرعت زیادی در حال گسترش در جهان است و انسان با تمام توان خود تلاش دارد در برابر این ویروس از خود محافظت کند. آدمی مانند سالیان گذشته تکنولوژی را راه حلی برای برون رفت از این شرایط در نظر گرفته و دست به دامان آن شده است. روش‌های غربالگری، پیشگیری و درمان مختلفی با استفاده از تکنولوژی گسترش یافته است. استفاده از تب سنج‌های ...  بیشتر

واقع‌گراییِ ساختاری و ساختارگراییِ تجربه‌گرا

محمود وحیدنیا؛ سید محمد حسن آیت الله زاده شیرازی

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، صفحه 279-334

https://doi.org/10.30465/ps.2023.37461.1541

چکیده
  مقالۀ پیشِ رو مطالعه‌ای انتقادی و مقایسه‌ای بر دو روایت از ساختارگرایی علمی است. پس از مقدّمه‌ای کوتاه، در بخش 2 مقدّماتِ مفهومیِ جدالِ کهنۀ واقع‌گرایی-ناواقع‌گرایی در فلسفۀ علم را به‌اجمال فراهم می‌آوریم؛ واقع‌گراییِ علمی رویکرد معرفتیِ مثبت و خوش‌بینانه‌ای به نتایج نظریه‌های علمی (به‌ویژه دربارۀ هویّات مشاهده‌ناپذیر) ...  بیشتر