نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
دکتری جامعه شناسی دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
موضوع مقاله حاضر بررسی و تحلیل چگونگی کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی است. بنابراین مقاله هدف خود را نه در
نقد نظریه پارادایمی کوهن بلکه در نقد چگونگی کاربرد مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی جستجو می‌کند. برای رسیدن به این
هدف سعی شده است تا با استفاده از روش اسنادی و بهره‌گیری از منابع و پژوهش‌های معتبر، چند موضوع مورد بررسی
قرار گیرد: اول؛ بیان طرحی کلی از نظریه انقلاب علمی تامس کوهن و جایگاه مفهوم پارادایم در این نظریه برای مقایسه آن با
کاربردش در جامعه‌شناسی، دوم؛ بررسی مفهومی واژه پارادایم و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با سایر واژه‌های مصطلح در
علوم اجتماعی، سوم؛ مشخص‌نمودن بعضی کاربردهای صورت‌گرفته از مفهوم پارادایم در جامعه‌شناسی و نقد آنها. مطابق
یافته‌های پژوهش می‌توان گفت نه خود مفهوم پارادایم، بلکه دو ویژگی که کوهن برای آن قائل است، یعنی نسبی‌گرایی معرفتی
و قیاس‌ناپذیری پارادایم‌ها با موضوع جامعه‌شناسی یعنی، تعیّن اجتماعی معرفت، دارای سنخیت هستند. به عبارتی از نظرگاه
جامعه‌شناسی معرفت مفهوم پارادایم از حیث خصلت‌های نسبی‌گرایی و قیاس‌ناپذیری با جامعه‌شناسی دارای سنخیت است، اما
از حیث ویژگی تحول پارادایمی، که مبتنی بر انقلاب علمی است، سنخیتی با جامعه‌شناسی ندارد و کاربرد آن نه تنها با مشکل
روبرو است، بلکه به واسطه ایجاد ذهنیت پارادایم یافته به محدود شدن بینش انتقادی محققان جامعه‌شناسی منجر
می‌گردد. بنابراین از دید پژوهش حاضر بهتر است در علومی مانند جامعه‌شناسی به جای مفهوم پارادایم از مفاهیم رایج این
علوم استفاده نمود، مفاهیمی مانند «گفتمان».
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An analysis of the use of the concept of paradigm in Sociology
نویسنده [English]
- Mojtaba Jahangardi
PhD in Sociology, Tarbiat Modares University
چکیده [English]
The subject of this article is to investigate and analyze how the concept of paradigm is used in social sciences. Therefore, the aim of the article is not to criticize Cohen's paradigm theory, but to criticize how the concept of paradigm is used in social sciences. In order to achieve this goal, several issues have been investigated by using the documentary method and using useful sources and researches: 1) conceptual examination of the word paradigm and its similarities and differences with other terms used in social sciences, 2) Expressing an outline of Thomas Cohen's scientific revolution theory and the place of the concept of paradigm in this theory to compare it with its place in social sciences; 3) Specifying some applications of the concept of paradigm in social sciences and criticizing them.
کلیدواژه‌ها [English]
- Paradigm
- Thomas Cohen
- sociology
- sociology of knowledge
- discourse
- آراسته‌خو،محمد(1370)، نقد و نگرش بر فرهنگ اصطلاحات علمی-اجتماعى، تهران: گستره.
- آزاد ارمکی، تقی(1372)، پارادایم و جامعه شناسی»، نامه علوم اجتماعی، شماره 6.
- آزاد ارمکی، تقی(1376)، نظریه های جامعه شناسی، تهران: سروش.
- ایزدی، فائزه و دیگران(1393)، «بررسی روند تحولات شبه پارادایم های جامعه شناسی دین»، معرفت، سال بیست سوم، شماره 198، خرداد 1393، صص92-77.
- بشیر، حسن(1384)،تحلیل گفتمان دریچه‌ای برای کشف ناگفته‌ها، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
- بشلر، ژان(1370)، ایدئولوژی چیست، ترجمه علی اسدی، تهران: سهامی انتشار.
- پالمر، ریچارد ا(1377)، علم هرمنوتیک، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: نشر هرمس.
- تاجیک، محمدرضا(1383)،گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
- توکل، محمد(1370)جامعه‌شناسی علم، تهران: نص.
- توسلی، غلامعباس(1369)،نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انتشرات سمت.
- ریتزر، جرج(1385)،نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
- ساعی، علی(1378)، روش تحقیق در علوم اجتماعی(با رهیافت عقلانیت انتقادی)، تهران، انتشارات سمت.
- سروش، عبدالکریم(1376)، درسهایی در فلسفه ی علم الاجتماع، تهران: نشر نی.
- شیخی، غفور(1388)، تشریح و تعریف اصطلاح پارادایم(http://searches.blogfa.com/post-129.aspx)
- طالبان، محمدرضا(1392)، تلاش نافرجام جامعه شناسان برای تعیین منزلت پارادایمی جامعه‌شناسی، نشریه مطالعات اجتماعی ایران، زمستان 1392، دوره هفتم، شماره 4، ص 54-30.
- صمدی، هادی و همتی مقدم، احمدرضا، «انقلاب علمی: مروری بر زندگی و آرای تامس کوهن»، ضمیمه خردنامه همشهری،4 شهریور 1383 - شماره 28.
- علیزاده، عبدالرضا و دیگران(1385)، جامعه‌شناسی معرفت (جستاری در تبیین رابطه ساخت و کنش اجتماعی و معرفت‌های بشری)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- علی پور، مهدی و حسنی، سید حمیدرضا(1389)، پارادایم اجتهادی دانش دینی(پاد)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- فرقانی، محمدمهدی(1382)، راه دراز گذار، تهران: فرهنگ و اندیشه.
- فطورچی، پیروز. «نسبی گرایی معرفتی و فلسفه علم: بررسی آرای تامس کوهن»، مجله ذهن، تابستان و پاییز 1380 ، شماره 6 و 7.
- فِی، برایان(1393)، فلسفه امروزین علوم اجتماعی(با نگرشی چند فرهنگی)، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
- کرلینجر، فرد(1377)، مبانى پژوهش در علوم رفتارى، ترجمه حسن پاشاشریفى و جعفرحقیقى زند، تهران: آواى نو.
- کنوبلاوخ، هوبرت(1391)، مبانی جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه: کرامت‌اله راسخ، تهران: نشر نی.
- کوئن، بروس(1372)، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
- کوهن، تامس(1389)، ساختار انقلاب های علمی، ترجمه سعید زیبا کلام، تهران: انتشارت سمت.
- کوهن، تامس (1387)، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه عباس طاهری، تهران: قصه.
- گنجوی، اشرف(1387)، نظریه در جامعه شناسی(https://rasekhoon.net/article/print-7161.aspx).
- گیدنز، آنتونی(1388)، جامعه‌شناسی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
- لیتل، دانیل(1373)، تبین در علوم اجتماعی، درآمدی بر فلسفه علم الاجتماع، ترجه عبدالکریم سروش، تهران، موسسه فرهنگی صراط.
- مقدم حیدری، غلامحسین(1385)، قیاس‌ناپذیری پارادایم‌های علمی، تهران: نشر نی.
- ملکیان، مصطفی(1393)، چرا باید پارادایم داشت؟، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی(http://www.cgie.org.ir/fa/news/26083)
- میرزایی ملکیان، محمد(1393)، کلیاتی در خصوص نظریه‌ها، مکاتب و پارادایم های جامعه شناسی(http://culture1394.blogfa.com/1393/12).
- میلانی، جمیل(1392)، بررسی و نقد برنامه پژوهشی لاکاتوش به مثابه یک روش تحلیل در علوم سیاسی، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی، سال سوم، شماره ششم.
34. Burrell, Gibson and Morgan, Gareth(2019), Sociological Paradigms and Organisational AIlalysis: Elements of the Sociology of Corporate Life, London, Reissued 2019 by Routledge(First published 1979 by Heinemann Educational Books).
35. Deshpande, Rohit(1983),Paradigms Lost: On Theory and Method in Research in Marketing, Journal of Marketing 47(4):101-110.
- Firinci Orman, Turkan(2016), “Paradigm” as a Central Concept in Thomas Kuhn’s Thought, International Journal of Humanities and Social Science, Vol. 6, No. 10; October 2016.
- Gallifa, Josep(2018), Research traditions in social sciences and their methodological rationales, Aloma 2018, 36(2), 9-20.
- Grandy, R(2006), Thomas Kuhn, in Sahortasarker& Jessica Pfrifer(Eds), The philosophy of sience: An encyclopedia(pp. 419-431). London: Routledge.
- Hoyningen-huene (2005),Kuhn, Thomas Samuel , in idwardcraing(Ed), the shorter routledge encyclopedia of philosophy (pp.533-534). London:Routledge.
- Klee, Robert(1997), introduction to the philosophical of Sience; Cutting Nature at Its Seams. Oxford University Press.
- Kuhn, Thomas(1970), The Structure of Scientific Revolutions (Second Edition, Revised). Chicago: University of Chicago Press.
- Kunn, Thomas S. 1977. The Essential Tension. Chicago: Uniuersity of Chicago Press.
- Larrauri Pertierr, Inaki Xavier(2020), Kuhn the Contextualist?, Aristos 5(1), 1-15, Retrieved from https://researchonline.nd.edu.au/aristos/vol5/iss1/4.
- Masterman, Margaret (1970), "The Nature of a Paradigm", in Lakatos, Imre: Musgrave, Alan, Criticism and the Growth of Knowledge, Proceedings of the 1965 International Colloquium in the Philosophy of Science 4 (3 ed.), Cambridge: Cambridge University Press, pp. 59–90.
- Ritzer, George(2007), The Blackwell Encyclopedia of Sociology, published by Blackwell Publishing Ltd.
- Romero Marques, Heitor and et al(2019), THE CONCEPT OF PARADIGM IN THE SOCIAL SCIENCES:COUNTERPOINT TO THOMAS KUHN, Revista DIREITO UFMS Campo Grande, MS | v.5 | n.1 | p. 65 - 76 | jan./jun. 2019.
- Siegel, Harvey(1987), Rrelativism Refuted: A Critique of Contemporary Epistemological Rrelativism. Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
- Swerdlow, M.N. (2004). An Essay on Thomas Kuhn’s First Scientific Revolution, The Copernican Revolution. Proceedings of the American Philosophical Society, 148 (1): 64-120.
- Thomas, Justine and Suleiman, Sanusi Mohammed(2019), Thomas Kuhn's Paradigm Shift and Social Science: ATheoretical Analysis, International Journal of Comparative Studies in International Relations and Development, Volume 5, Number 1 December, 2019.
- Walker, Thomas C(2010), The Perils of Paradigm Mentalities:Revisiting Kuhn, Lakatos, and Popper, Perspectives on Politics, June 2010, Vol. 8,No. 2.
- Wendel, Paul J(2008), "Models and Paradigms in Kuhn and Halloun", Science & Education, volume 17, pages131–141. Retrieved of (https://digitalcommonsotterbeinedu/cgi/viewcontentcgi?article=1001&context=edu_fac).
- Yuann, Jeu- Jenq(2007); "Lakatos, A Methodologist Of Research Programmes Or A Philosopher Of Political Practices?", NCCU Philosophical Journal, Vol 18.
)