نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد علوم انسانی

چکیده

نظریۀ تکامل داروین و نظریۀ تکامل اجتماعی مارکس هر دو ریشه در مدرنیته غربی داشتند. بار اصلی ترویج اندیشۀ داروین در ایران نیز در عصر پهلوی یکم بر عهده مارکسیست‌ها بود. رویکرد مارکسیست‌ها به نظریۀ تکامل داروین در این دوره ضمن شباهت‌هایی که با مواجهه اندیشمندان ایرانی دوره‌ی قاجار با نظریه تکامل داشت، اما روایت زیست‌شناختی دقیق‌تری را از نظریۀ تکاملی داروین ارائه می‌داد، به همین دلیل در طول چند دهه روایت‌های داروینی مارکسیستی بر جامعه فکری ایران غالب شد. با بررسی آرای تکاملیِ متفکران شاخصِ مارکسیست ایرانی ضمن اینکه در می یابیم چگونه و چرا یک نظریه‌ علمی زیست شناسی موردتوجه احزاب مارکسیستی قرار گرفت، روندصعود و افول سیطره اندیشه های تکاملی مارکسیستی را بر جامعه علمی ایرانی نظاره خواهیم می نماییم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Confronting Darwin's theory of evolution in Iran: the narrative of Marxists in the Pahlavi era

نویسنده [English]

  • sajjsd sarboluki

Master of Humanities,

چکیده [English]

Darwin's theory of evolution and Marx's theory of social evolution both had their roots in Western modernity.The main burden of promoting Darwin's thought in Iran during the Pahlavi I era was on the shoulders of Marxists. The approach of Marxists to Darwin's theory of evolution in this period, in addition to the similarities with the Qajar era Iranian thinkers with the theory of evolution, but presented a more accurate biological narrative than Darwin's theory of evolution, for this reason, Marxist Darwinian narratives dominated the intellectual society of Iran for several decades. became. By examining the evolutionary opinions of prominent Iranian Marxist thinkers, while finding out how and why a scientific theory of biology came to the attention of Marxist parties, we will observe the rise and fall of the influence of Marxist evolutionary ideas on the Iranian scientific community.

کلیدواژه‌ها [English]

  • natural selection
  • socialism
  • Marxism
  • materialism
  • Darwinism
  • Pahlavi era
ارانی، تقی (1357). مجموعه مقالات تقی ارانی. تهران: کتابخانه کوچک سوسیالسم.
امانی، میثم و کیانی مهدی (1395). «ارانی مبارز سیاسی یا متفکر سوسیالیست: تأملی در اندیشه‌های ارانی». فصلنامه علمی تخصصی کارنامه تاریخ، 2(5).
امیر ارجمند، کامران (1398). «بازهم جانور نامه». مجله تاریخ علم، 17(1).
انتخابی، نادر (1383). جدال علم و فلسفه در اندیشه مارکس. تهران: هرمس.
بادامچی، میثم (1386). «تکامل داروینی و فلسفه علم قرن نوزده بریتانیا». فصلنامه تخصصی معرفت‌شناسی، 30، 73-98.
پیرمرادی، محمدجواد (1383). «بررسی مقایسه جایگاه انسان در اسلام و در نظریۀ تکامل تدریجی داروین». مصباح، 50، 137-154.
حسینی، سید حسن (1390). «تکامل داروینی و اتئیسم». فصلنامه قبسات،31-50.
داروین، چارلز (1399). تبار انسان، ترجمه کاوه قدیمی. تهران: سبزان.
داروین، چارلز (1380). منشأ انواع، ترجمه نورالدین فرهیخته. تهران: نگارستان کتاب.
ربانی، طیبه (1398). «جستاری در قرائت داروین از نظریۀ تکامل و تعارض آن با داروینیسم رایج از منظر شهید مطهری». فصلنامه علمی تخصصی معارف اسلامی، 17(131).
رجوی، مسعود (1358). تبیین جهان، جلد 3 و جلد 4. سازمان مجاهدین خلق.
رنجبر، محمود (1398). «بنیادگرا در نقد یا نقد بنیادگرا. نشریه علمی جستارهای نوین ادبی»، مشهد: فردوسی.
ذکاوت، محمود (1391). «نسبت اندیشه و عملکرد تقی ارانی و جریان چپ»، انتشارات خردنامه. 9.
سرپرست سادات، سید ابراهیم (1397). «الگو شناسی و بازشناسی انتقادی مردم‌سالاری نزد جریان سیاسی سوسیالیسم ایرانی دورۀ پهلوی دو». فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 1(2)،91-126.
صابری، رضا (1382). «بی‌ارزشی دانش. ایران‌شناسی»، 15 (57).
صمدی، هادی (1395). «رویکردی طبیعت‌گرایانه به تاریخ‌نگاری علم: مطالعه موردی داروین». مجله تاریخ علم، 14(1)، 59-78.
صمدی، هادی (1400). «مطالعه موردی اوولوشن». مجله تاریخ علم، 19(1)، 27-67.
طبری، احسان (1376). «آورندگان اندیشۀ خطا در دوران ستم‌شاهی». کیهان فرهنگی، سال 13،130-131.
طبری، احسان (2021). «سیر تکوین ماده و شعور». وب‌سایت دهکده لینکز.
طبری، احسان (2021). منتخب مقالات. وب‌سایت دهکده لینکز.
فرهنگ، (1305-1307). شماره 3-12.
فرهیخته، نورالدین (1535). داروینیسم و مذهب. تهران: دهخدا.
قربان پور، فرشاد (1389). «مجله فرهنگ از طلوع تا غروب». پیام بهارستان، ش 9.
کولپ، رالف (1359). «کارل مارکس و چارلز داروین»، ترجمه وکیلی پریوش وآماری، عواطف. هدهد،5، 488-493.
مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
معصومی، محمد (1394). «داروین ما و داورین آن‌ها»، مجله تاریخ علم، 14(2)، 237-250.
معصومی، محمد (1397). «گزارشی از نسخه‌ای در رد نظریات مادیگرایانه داروین متعلق به دورۀ قاجاریه»، مجله تاریخ علم، 16(1)، 95-114.
معصومی، محمد (1400). «نظریۀ تکامل داروین در عصر پهلوی گزارشی از نخستین مقالات مجله فرهنگ در آغاز دورۀ پهلوی». مجله تاریخ علم، 19(2)،285-328.
مؤمنی، باقر (1384). دُنیای ارانی. تهران: خجسته