جعفر آقایانی چاوشی
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، صفحه 1-24
چکیده
محمد بن موسی خوارزمی ریاضی‌دان بلندآوازة ایرانی در قرن سوم هجری علمی را برای نخستین‌بار صورت‌بندی و تدوین کرد که خود آن را «جبر و مقابله» نامید؛ علمی که تمام شرایط یک دانش واقعی را داشت، یعنی همان‌که اروپاییان از آن به «ساینس» تعبیر میکنند.
این ریاضی‌دان با استفاده از این دانش نوپا توانست همة معادلات ...
بیشتر
محمد بن موسی خوارزمی ریاضی‌دان بلندآوازة ایرانی در قرن سوم هجری علمی را برای نخستین‌بار صورت‌بندی و تدوین کرد که خود آن را «جبر و مقابله» نامید؛ علمی که تمام شرایط یک دانش واقعی را داشت، یعنی همان‌که اروپاییان از آن به «ساینس» تعبیر میکنند.
این ریاضی‌دان با استفاده از این دانش نوپا توانست همة معادلات درجه دوم زمانش را حل و راه را برای حل معادلات درجة بالاتر هموار کند.
بر اساس الواح بابلی و آثار برجای‌مانده از محاسبه‌گران هندی در عهد باستان، مردمان بابل و هند به حل حالات خاصی از معادلات درجه دوم موفق شده بودند، اما آن‌ها راه حل‌های خود را فقط به صورت دستور ارائه کردند؛ یعنی این راه حل‌ها، که برای رفع نیازهای زندگی روزمرة آنان ارائه شده بودند و نه به منظور گسترش دانش ریاضی، فاقد براهین علمی بودند. ابتکار خوارزمی در آن است که وی نخست همة معادلات درجه دوم شناخته‌‌شدة زمانش را بررسی می‌کند؛ در مرحلة دوم روش حل هریک از آن‌ها را ارائه می‌دهد؛ سرانجام در مرحلة سوم، این روش‌ها را با کمک علم هندسه اثبات می‌کند؛ مؤلفه‌هایی که درمجموع علم جدیدی به نام «جبر» را تشکیل می‌دهند. این علم، که از طریق ترجمه‌های لاتینی کتاب خوارزمی در قرون وسطی به اروپا راه یافت، هم در قرون وسطی و هم در عصر رنسانس تحول بزرگی در علم ریاضیات را موجب شد، چنان‌که در قرن شانزدهم میلادی تارتاگلیا و کاردان، ریاضی‌دانان ایتالیایی که با ترجمة لاتینی جبر و مقابله، آشنا بودند روش این ریاضی‌دان ایرانی را برای حل معادلة درجه سوم تعمیم دادند و بدین‌ترتیب گام دیگری در گسترش ریاضیات برداشتند.
در این مقاله کوشیدهایم چگونگی تکوین علم جبر را نشان دهیم و تأثیر آن را در اروپا بررسی کنیم.
خشایار برومند؛ غلامحسین مقدم حیدری
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، صفحه 25-36
چکیده
ارتباط میان نگرش ریاضیاتی و علم مدرن موضوعی تأمل‌برانگیز است که پرداختن به آن، نه‌تنها در فهم ما از معرفت ریاضی تأثیر می‌گذارد، که در دست‌یافتن به درکی مناسب از جهان مدرن نیز نقشی کلیدی ایفا می‌کند. مارتین هایدگر، این مسئله را از نظرگاهی منحصر‌به‌فرد تحلیل می‌کند. در این مقاله ابتدا خلاصه‌ای از تأملات هایدگر در ...
بیشتر
ارتباط میان نگرش ریاضیاتی و علم مدرن موضوعی تأمل‌برانگیز است که پرداختن به آن، نه‌تنها در فهم ما از معرفت ریاضی تأثیر می‌گذارد، که در دست‌یافتن به درکی مناسب از جهان مدرن نیز نقشی کلیدی ایفا می‌کند. مارتین هایدگر، این مسئله را از نظرگاهی منحصر‌به‌فرد تحلیل می‌کند. در این مقاله ابتدا خلاصه‌ای از تأملات هایدگر در باب ریاضیات و امر ریاضیاتی ارائه می‌شود سپس جایگاه تفکر ریاضیاتی در علم مدرن از نگاه هایدگر تحلیل می‌شود. نهایتاً خطر سلطة تفکر ریاضیاتی و راه نجات از خطر را در اندیشة هایدگر، مطرح میکنیم و به پارهای از تفاوتهای نحوة نگرش وی با تأمل در باب ریاضیات در فلسفة ریاضی متداول اشاره خواهیم کرد.
روزبه زارع
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، صفحه 37-50
چکیده
بحث از واقع‌گرایی و پاد واقع‌گرایی از مباحث مهم فلسفی است که در طی تاریخ تفکر بشر، اهمیت خود را حفظ کرده است. بحث از این مسئله با پیدایش شاخه‌های جدید فلسفه، و به‌ویژه فلسفه‌های مضاف، اَشکال متفاوت و بدیعی به خود گرفته است. در حوزة فلسفة علم، بحث از واقع‌گرایی به سبک خاصی مطرح شده و مباحث گوناگونی را درپی داشته است. در این ...
بیشتر
بحث از واقع‌گرایی و پاد واقع‌گرایی از مباحث مهم فلسفی است که در طی تاریخ تفکر بشر، اهمیت خود را حفظ کرده است. بحث از این مسئله با پیدایش شاخه‌های جدید فلسفه، و به‌ویژه فلسفه‌های مضاف، اَشکال متفاوت و بدیعی به خود گرفته است. در حوزة فلسفة علم، بحث از واقع‌گرایی به سبک خاصی مطرح شده و مباحث گوناگونی را درپی داشته است. در این مقاله، نظریة ابتکاری پیتر کوزو با عنوان «واقع‌گرایی واقعبینانه» ابتدا با استناد به کتاب او طرح و در ادامه بررسی می‌شود.
فؤاد صادقی؛ مریم جمشیدی؛ سیدعمار کلانتری
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، صفحه 51-73
چکیده
هم اکنون سالانه ده‌ها هزار مقالة علمی به فارسی و انگلیسی در کشور تولید می‌شود و در مقایسه با دهة گذشته، میزان نشریات و مقالات علمی ـ پژوهشی چندین برابر شده است، اما آیا با همین نسبت میزان تولید واقعی علم در کشور رشد کرده است؟ در این مقاله با واکاویدن معیارهای رایج دربارة تولید علم مانند ISI و داوری در مجلات علمی ـ پژوهشی و نیز بررسی ...
بیشتر
هم اکنون سالانه ده‌ها هزار مقالة علمی به فارسی و انگلیسی در کشور تولید می‌شود و در مقایسه با دهة گذشته، میزان نشریات و مقالات علمی ـ پژوهشی چندین برابر شده است، اما آیا با همین نسبت میزان تولید واقعی علم در کشور رشد کرده است؟ در این مقاله با واکاویدن معیارهای رایج دربارة تولید علم مانند ISI و داوری در مجلات علمی ـ پژوهشی و نیز بررسی ایدهپردازیهای فاقد روش علمی، دربارة معیارهای واقعی علمیبودن یک مقاله بحث خواهیم کرد. درنهایت، دو معیار روشمند، قابلیت تکرار پژوهش و راستیآزمایی، برای دیگر محققان را در کنار ویژگی علم‌افزایی و دارابودن ایدة نوین، به منزلة معیارهای اصلی علمیبودن یک مقاله، معرفی خواهیم کرد و سرانجام رویهای برای تولید مقالات علمی ارائه خواهیم داد.
مرتضی صداقت آهنگری حسین‌زاده؛ مریم سادات جوادیون اصفهانی
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، صفحه 75-96
چکیده
کتاب ساختار انقلاب‌های علمی کوهن را معمولاً نقطة عطفی در فلسفة علم به‌شمار می‌آورند. با این حال، به جز کوهن، فلاسفة دیگری نیز در روشن‌تر‌شدن نقاط ضعف فلسفه‌های تجربه‌گرایانه مؤثر بوده‌اند و درصدد ارائة راهکارهایی بدیل نیز برآمده‌اند. مایکل پولانی از همین فلاسفه‌ای است که اندکی پیش از انتشار کتاب ساختار در مکتوبات ...
بیشتر
کتاب ساختار انقلاب‌های علمی کوهن را معمولاً نقطة عطفی در فلسفة علم به‌شمار می‌آورند. با این حال، به جز کوهن، فلاسفة دیگری نیز در روشن‌تر‌شدن نقاط ضعف فلسفه‌های تجربه‌گرایانه مؤثر بوده‌اند و درصدد ارائة راهکارهایی بدیل نیز برآمده‌اند. مایکل پولانی از همین فلاسفه‌ای است که اندکی پیش از انتشار کتاب ساختار در مکتوبات فلسفیاش، به‌ویژه در کتاب معرفت شخصی، ایدههایی بسیار شبیه به ایدههای کوهن در ساختار را مطرح کرد. این شباهت چنان زیاد است که بعضی کوهن را متهم به سرقت از آرای پولانی کردهاند. بنابراین میتوان، با بررسی شواهد تاریخی حاکی از این تأثیر، بررسی متن اصلی کتابهای آن دو، و نیز توصیفاتی که دیگران دربارة نسبت بین آن‌ها بیان کردهاند، به روشن‌تر‌شدن این موضوع کمک فراوانی کرد. افزون بر این، میتوان با بعضی از اندیشههای پولانی که جهانبینی بسیار متفاوتی با کوهن دارد نیز آشنا شد.
محمود مختاری؛ مهدی گلشنی؛ صمد خاکشورنیا
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، صفحه 97-116
چکیده
شتاب مثبت انبساط جهان، که در 1998 کشف شد، منجر به یک محدودیت یا افق مشاهدتی موسوم به افق رویداد کیهان‌شناختی می‌شود. به طوری که، مشاهده‌پذیرهای کیهانی در حال خروج تدریجی از افق علّی ما هستند. لارنس کراس، کیهان‌شناس امریکایی، پیش‌بینی می‌کند که کیهان‌شناسان در آیندة دور، بر اساس شواهد آن زمان، معتقد به نظریة جهان استاتیک ...
بیشتر
شتاب مثبت انبساط جهان، که در 1998 کشف شد، منجر به یک محدودیت یا افق مشاهدتی موسوم به افق رویداد کیهان‌شناختی می‌شود. به طوری که، مشاهده‌پذیرهای کیهانی در حال خروج تدریجی از افق علّی ما هستند. لارنس کراس، کیهان‌شناس امریکایی، پیش‌بینی می‌کند که کیهان‌شناسان در آیندة دور، بر اساس شواهد آن زمان، معتقد به نظریة جهان استاتیک خواهند شد. در این مقاله با بررسی پیشفرضهای کراس نشان داده می‌شود که پیش‌بینی وی عدم قطعیت بالایی دارد، ضمن اینکه مردود یا مقبولبودن یک نظریة علمی در هر زمان، بر اساس شواهد تجربی در دسترس در همان زمان قابل بررسی است و لذا ادعای کراس، قابل مناقشه است. همچنین در این مقاله از این ادعا دفاع می‌شود که جهانِ تندشونده، در عین اینکه تحولی موجبیتی دارد، در چهارچوب کیهانشناسی مدرن سرنوشتی پیشبینیناپذیر دارد، زیرا انرژی تاریک، که عمدتاً مسئول تندشوندگی جهان درنظر گرفته می‌شود، ماهیتی نامعلوم دارد و توصیف آن صرفاً بر اساس یک رابطة پدیدارشناختی موقتی صورت میگیرد.
سیدجواد میری؛ علی علی‌اصغری صدری
دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، صفحه 117-146
چکیده
در این نوشته ضمن معرفی اجمالی پوزیتیویسم، آرای شریعتی پیرامون مؤلفه‌های فکری پوزیتیویست‌ها را شرح می‌‌دهیم؛ در بخش اول اشتراکات فکری شریعتی و پوزیتیویسم بررسی می‌شود که شامل روش علم، آفاقیت علوم طبیعی، دقت و اعتبار علوم طبیعی و اتکای به آن، به‌کاربردن روش علوم طبیعی در علوم انسانی، و تفکیک بین مرحلة شناخت و ارزیابی ...
بیشتر
در این نوشته ضمن معرفی اجمالی پوزیتیویسم، آرای شریعتی پیرامون مؤلفه‌های فکری پوزیتیویست‌ها را شرح می‌‌دهیم؛ در بخش اول اشتراکات فکری شریعتی و پوزیتیویسم بررسی می‌شود که شامل روش علم، آفاقیت علوم طبیعی، دقت و اعتبار علوم طبیعی و اتکای به آن، به‌کاربردن روش علوم طبیعی در علوم انسانی، و تفکیک بین مرحلة شناخت و ارزیابی است. در بخش دوم اختلافات فکری شریعتی و پوزیتیویسم شرح داده می‌شود که شامل تأثیر فرهنگ در علم، نقد تقوای علمی و «علم برای علم»، تأثیر فرد و جامعه در علم (انفسیگری)، تفاوت علوم طبیعی و علوم انسانی در دقت و اعتبار، نقد ساینتیسم، نیاز به فلسفه و متافیزیک (رد تجربهگرایی)، و نیاز علم به شناخت واقعی انسان است. درنهایت در سنجش ارتباط شریعتی و پوزیتیویسم، روشن خواهد شد که نگاه شریعتی به علم نه کاملاً پوزیتیویستی است و نه فارغ از این اندیشه است.
