فلسفه علم

ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس و ﺑﻨﻴﺎنﻫﺎی ﺷﺒﻪاﺳﺘﻌﻼﻳﻰ ﻣﻌﺮﻓﺖ

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

اسفندیار غفاری نسب 1
علی اکبری 2
علی اصغر نظری 3

1 دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی گرایش اقتصادی و توسعه دانشگاه شیراز

3 کارشناسی ارشد فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه تهران

https://doi.org/10.30465/ps.2020.5222
چکیده
ﻧﻮﺷﺘﻪی ﭘﻴﺶ رو ﺷﺮح و ارزیابی ﺑﺨﺸﻰ از اﻓﻜﺎر ﻳﻮرﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس، ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎس و ﻓﻴﻠﺴﻮف آﻟﻤﺎﻧﻰ، در ﺣﻴﻄﻪی ﻣﻌﺮفت‌شناسی اﺳﺖ که در متون فارسی به آن کمتر توجه شده است. یکی از اهداف پروژۀ تحقیقاتی او ﻧﺰدﻳﻚﻛﺮدن داﻧﺶ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ یا زﻳﺴﺖﺟﻬﺎن بوده و هدف این نوشتار نیز ارائۀ شرحی نظام‌مند از این کوشش هابرماس و تقابل‌های فکری وی با دیگر نحله‌های فلسفی-اجتماعی است. «علائق شبه‌استعلایی» یکی از مفاهیم کلیدی است که در این فرایند نقشی حیاتی دارد و دانش را از ساحت سوژۀ استعلایی به ساحت فرآیند تاریخی که از نیازهای عملی برخواسته مرتبط می‌کند. به‌ همین جهت، این نوشتار ﺑﻪ دﻧﺒﺎل روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻌﻨﺎ، کارکرد و رﻳﺸﻪﻫﺎی این مفهوم ﺑﻮده است. از این حیث، در ﺑﻴﻦ آﺛﺎر او دو ﻛﺘﺎب از ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻣﺮﻛﺰی ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ: داﻧﺶ و ﻋﻼﺋﻖ اﻧﺴﺎﻧﻰ و ﻧﻈﺮﻳﻪ‌ی ﻛﻨﺶ ارﺗﺒﺎﻃﻰ. یافته‌ها نشان می‌دهند که: 1-ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﻳﻰ که ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس در این کتاب در ﺻﺪد ﭘﺎﺳﺦ‌ﮔﻮﻳﻰ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ در واقع ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ﻛﺎنت ﻫﺴﺘﻨﺪ: «شرایط عام امکان شناخت». 2-علائق شبه‌استعلایی ریشه در زیست انسانی دارد که تحول اساسی در نظریه‌های انتقادی است. 3- معرفت‌شناسی هابرماس درصدد احیای ارزش‌های روشنگری و رهایی از سلطه است. 4- هابرماس از طریق صورت‌بندی علائق شناختی با سایر نحله‌های فکری وارد مناظره می‌شود ( فرا رفتن از مکتب فرانکفورت، نقد پست‌مدرنیسم و دیگر نحله‌های فلسفی).

کلیدواژه‌ها

ﺳﻮژه
ﺷﺒﻪاﺳﺘﻌﻼﻳﻰ
ﻛﺎﻧﺖ
ﻣﻌﺮﻓﺖ
ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس

عنوان مقاله English

Habermas and Quasi-transcendental Foundations of Knowledge

نویسندگان English

Esfandiar ghafari nasab 1
Ali Akbari 2
Ali Asghar Nazari 3
1 Associate Professor, Faculty of Social Sciences, Shiraz University
2 PhD student of Sociology of Economic Tendency and Development of Shiraz University
3 Master of Philosophy of Social Sciences, University of Tehran
چکیده English

The present study will investigate some thoughts of Habermas, German sociologist and philosopher, which in Persian texts, less attention has been paid to it. One of the main aims of his research program has been approximating knowledge and life or Life-world, and this article attempts to present a systematic review of this effort of Habermas and his intellectual confrontations with other philosophical-social disciplines. The concept “Quasi-transcendental” plays a key role in this regard and it converts the Cartesian knowledge from the transcendental subject into a historical process arisen from the practical necessities. Therefore, this article has tried to clarify the meaning, roots, and functions of this concept. Accordingly, two books have a crucial stall: Knowledge and Human Interests and The Theory of Communicative Action. The findings show that: 1. the questions that Habermas in his book seek to answers in fact are the questions of Kant: (the common conditions of recognition possibility) 2. Quasi-transcendental interests are rooted in human life, which is a fundamental change in critical theories. 3. Habermas's epistemology seeks to revive the values of enlightenment and liberation from domination. 4. Habermas enters into debate with other intellectual disciplines through the formation of cognitive interests (transcendence of the Frankfurt School, a critique of postmodernism, and other philosophical disciplines).

کلیدواژه‌ها English

Subject
Quasi-transcendental
Kant
Knowledge
Habermas
اﺑﺎذری، ﻳﻮﺳﻒ (1389)، ﺧﺮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ، ﺗﻬﺮان: ﻃﺮح ﻧﻮ.
آربلاستر، آنتونی (۱۳۸۸)، لیبرالیسم غرب، ظهور و سقوط، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
آرون، ریمون (1381)، مراحل اساسی سیر اندیشه ‌در جامعه‌شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: علمی فرهنگی.
آرﻳﺎنﭘﻮر، ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ(1388)، ﻓﺮﻫﻨﮓ دو ﺳﻮﻳﻪ، ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻰ و اطلاع‌رسانی ﺟﻬﺎن راﻳﺎﻧﻪ.
ﭘﻮﭘﺮ، ﻛﺎرل رﻳﻤﻮﻧﺪ (1389)، ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎی داﻧﺎﻳﻰ و ﻧﺎداﻧﻰ، ترجمۀ ﻋﺒﺎس ﺑﺎﻗﺮی، ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﻧﻰ.
پینکارد، تری (1394)، فلسفۀ آلمانی، ترجمۀ ندا قطرویی، تهران: ققنوس.
ﭘﻴﻮزی، ﻣﺎﻳﻜﻞ (1384)، ﻳﻮرﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس، ترجمۀ اﺣﻤﺪ ﺗﺪﻳﻦ، ﺗﻬﺮان: نشر ﻣﺮﻛﺰ.
جلایی‌پور، ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ و ﺟﻤﺎل ﻣﺤﻤﺪی (1387)، ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎی ﻣﺘأﺧﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻰ، ﺗﻬﺮان: ﻧﺸﺮ ﻧﻰ.
ﭼﺎﻟﻤﺮز، آﻟﻦ. اف (1389)، ﭼﻴﺴﺘﻰ ﻋﻠﻢ، ترجمۀ ﺳﻌﻴﺪ زیباکلام، ﺗﻬﺮان: ﺳﻤﺖ.
سجویک، پیتر (1388)، دکارت تا دریدا، ترجمۀ محمدرضا آخوندزاده، تهران: نشر نی.
شرت، ایون (1390)، فلسفۀ علوم اجتماعی قاره‌ای، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشرنی.
فوسل، میشل (1394)، «هابرماس، یک عمر نظریۀ انتقادی»، ترجمۀ حسام حسین‌زاده، فرهنگ امروز، چهارشنبه ۲۷ آبان، شناسه خبر: 40220. 
کاسیرر، ارنست (1387)، فلسفۀ صورت‌های سمبلیک، ترجمۀ یدالله موقن، تهران: هرمس.
کانت، امانوئل (1394)، نقد عقل محض، ترجمۀ بهروز نظری، تهران: ققنوس.
کهون، لارنس (1394)، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
ﻛﺎﭘﻠﺴﺘﻮن، ﻓﺮدرﻳﻚ (1387)، ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ، ترجمۀ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﻌﺎدت و ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﺰرﮔﻤﻬﺮ، ج ۶، ﺗﻬﺮان: ﻋﻠﻤﻰ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ.
ﻛﺎﻧﺖ، اﻳﻤﺎﻧﻮﺋﻞ (1390)، ﺗﻤﻬﻴﺪات، ترجمۀ غلامعلی ﺣﺪاد ﻋﺎدل، ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻰ.
ﻛﺎﻧﺮﺗﻮن، ﭘﻞ (1390)، ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻰ اﻧﺘﻘﺎدی، ترجمۀ ﺣﺴﻦ ﭼﺎوﺷﻴﺎن، ﺗﻬﺮان: آﻣﻪ.
مارکس، کارل (1382)، دست‌نوشته‌های اقتصادی و فلسفی، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران: آگه.
مارکس، کارل (۱۳۸۷)، «مقدمۀ نقد اقتصادسیاسی»، در: هستی و آگاهی، ترجمۀ امیرهوشنگ افتخاری‌راد، تهران: آگه.
مارکس، کارل (1388)، سرمایه، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران: آگاه.
ﻣﻌﻴﻦ، ﻣﺤﻤﺪ (1345)، ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﻰ، ﺗﻬﺮان: اﻣﻴﺮ‌ﻛﺒﻴﺮ.
ﻧﺎت، اوا (1379)، «ﺑﻪ‌ﺳﻮی ﻣﻌﺮﻓﺖ‌ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻏﻴﺮﺑﻨﻴﺎدﮔﺮا»، ترجمۀ رﺿﺎ ﻣﺼﻴﺒﻰ، ارﻏﻨﻮن، ش ١٧.
ویلسون، راس (1389)، تئودور آدرنو، ترجمۀ پویا ایمانی، تهران: نشر مرکز.
هابسبام، اریک (1393)، عصر نهایت‌ها، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران: آگاه.
ﻫﺎرﺗﻨﺎک، ﻳﻮﺳﺘﻮس (1390)، فلسفۀ  ﻛﺎﻧﺖ، ترجمۀ غلامعلی ﺣﺪاد ﻋﺎدل، ﺗﻬﺮان: ﻫﺮﻣﺲ.
هگل، گئورک ویلهلم فریدریش (1387)، خدایگان و بنده، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: خوارزمی.
هگل، گئورک ویلهلم فریدریش (1394)، عناصر فلسفۀ حق، ترجمۀ مهبد ایرانی‌طلب، تهران: قطره.
 
Edgar, Andrew (2006), Habermas, The Key Concepts, London: Rutledge.
Habermas, Jurgen (1971), Knowledge and Human Interests, London: Beacon press.
Habermas, Jurgen (1974), Theory and Practice, trans. John Viertel, Boston: Beacon Press.
Habermas, Jurgen (1979), Communication and the Evolution of Society, London: Beacon press.
King, Matthew (2009), “Clarifying the Foucault-Habermas Debate”, Philosophy & Social Criticism, vol. 35, no. 3.
Löwy, Michael (2005), Fire Alarm:Reading Walter Benjamin's on The Concept Of History, trans. Chris Turner, Verso.
Phillips, Kendall R. (2005), “Divided by Enlightenment: Habermas, Foucault and the Place of Rhetoric”, OSSA, Conference Archive .87.
<https://scholar.uwindsor.ca/ossaarchive/OSSA4/papersandcommentaries/87>.
Pienknagura, Alex (2014), Habermas and Adorno on Dialectic of Enlightenment (1991), Doctoral Dissertations (February 2014): <https://scholarworks.umass.edu/dissertations_1/2078>.
Rorty, Richard (1984), “Habermas and Lyotard on PostModernity”, Praxis International, vol. 4, no. 1.
Steuerman, Emilia (2003), The Bounds of Reason (Habermas, Lyotard and Melanie Klein on Rationality), Taylor & Francis E-Library.
Webster, Noah (1966), Webster’s Third New International Dictionary, Chicago: G & C Merriam Company.

صفحه اصلی

راهنمای نویسندگان

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما