نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• زینب خالقی چشمه سبز ¹
• علی رضا منجمی ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه علم و تکنولوژی- پژوهشکده تاریخ و فلسفه علم - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

² گروه فلسفه علم و تکنولوژی- پژوهشکده تاریخ و فلسفه علم - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در جوامع معاصر، تنوع روزافزون نیازها و چالش‌های زندگی روزمره، مراجعه به مشاوران روان‌شناس را به پدیده‌ای فراگیر بدل کرده‌است. در این مقاله، درمان شناختی-رفتاری (CBT) به‌عنوان رایج‌ترین شیوه در جلسات مشاوره و روان‌درمانی، به‌مثابه نوعی تکنولوژی روانشناختی و با رویکردی فلسفی تحلیل و نقد می‌شود. مطابق تحلیلِ صورت‌گرفته، این چارچوب نظری جدید افق‌هایی برای فهم بهتر CBT فراهم می‌آورد و رهیافت‌هایی برای اصلاح و ارتقای آن پیش می‌نهد. با اتکا به چارچوب نظری آلبرت برگمان، فیلسوف تکنولوژی، نشان داده‌ می‌شود که CBT با الگوی «پارادایم دستگاه» همسوست؛ رویکردی استانداردشده که علیرغم کارایی ساختاریافته، به کاهش عمق تجربه انسانی، بی‌توجهی به زمینه‌های اجتماعی-فرهنگی و تقلیل رابطه درمانی به تعاملی مکانیکی می‌انجامد. سپس با بهره‌گیری از مفهوم «اشیاء و فعالیت‌های کانونیِ» برگمان، راهکارهایی برای اصلاح CBT در این پژوهش پیشنهاد می‌شود، از جمله تقویت رابطه درمانی اصیل از طریق همدلی و مشارکت فعال، تلفیق تمرینات ذهن‌آگاهی برای غنای تجربه زیسته، به‌کارگیری CBT گروهی برای احیای پیوندهای اجتماعی و طراحی ابزارهای دیجیتال مبتنی بر تعامل معنادار. این تحولات CBT را از ابزاری صرفاً فنی و مبتنی بر عقلانیت ابزاری به فعالیتی کانونی تبدیل می‌کند که همزمان با کاهش علائم، به غنای روابط انسانی در خانواده و جامعه یاری می‌رساند. در نهایت، مقاله با اشاره به محدودیت‌های رویکرد برگمان، ضرورت تلفیق آن با نظریه‌های پساپدیدارشناسی دان آید و نظریه انتقادی تکنولوژی اندرو فینبرگ را برای پوشش ابعاد فرهنگی و زمینه‌ای در روان‌درمانی معاصر مورد تأکید قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• پارادایم دستگاه
• تکنولوژی روانشناختی
• درمان شناختی-رفتاری
• درمان مکانیکی
• فعالیت کانونی
• فلسفه برگمان

عنوان مقاله [English]

Psychological Counseling as Technology: A Critical Analysis and Reconstruction from Borgmann's Perspective

نویسندگان [English]

• Zeinab Khaleghi Cheshme Sabz ¹
• Alireza Monajemi ²

¹ Faculty of History and Philosophy of Science - Institute for Humanities and Cultural Studies

² Department of Philosophy of Science and Technology - Faculty of History and Philosophy of Science - Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

In contemporary societies, the increasing diversity of daily life needs and challenges has rendered psychological consultation a widespread phenomenon, addressing a broad spectrum from work stress management and family conflict resolution to life crises, self-awareness improvement, and personal growth; this article analyzes and critiques Cognitive Behavioral Therapy (CBT) as the predominant approach in counseling and psychotherapy through a philosophical lens, framing it as a form of psychological technology. Utilizing Albert Borgmann's theoretical framework, it demonstrates that CBT aligns with the "device paradigm"—a standardized approach that, despite structured efficacy, reduces the depth of human experience, neglects socio-cultural contexts, and renders the therapeutic relationship mechanical. Subsequently, employing Borgmann's concept of the focal thing and practices, the article proposes reform strategies: strengthening authentic therapeutic relationships through empathy and active participation, integrating mindfulness to enrich lived experiences, utilizing group CBT to revitalize social bonds, and designing meaningfully interactive digital tools. These transformations shift CBT from a technically reductive instrument of instrumental rationality toward a focal practice that alleviates symptoms while enriching human relationships in family and society. Finally, acknowledging the limitations in Borgmann's approach, the article emphasizes the need to integrate it with Don Ihde’s postphenomenology and Feenberg’s critical theory of technology to better encompass the cultural and contextual dimensions in contemporary psychotherapy.

کلیدواژه‌ها [English]

• Borgmann's Philosophy
• Cognitive Behavioral Therapy (CBT)
• Device Paradigm
• Focal Practices
• Psychological Technology