نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

با توجه به چالش‌هایی که فراروی علوم انسانی و اجتماعی در ایران، هم چون برچسب ناکارآمدی و نامتناسب بودن مطرح است، تحلیل و شناخت آن‌ها مستلزم مسئله شناسی این علوم است. خوشبختانه بررسی‌ها و پژوهش‌های متنوعی درباره عوامل و دلایل وضعیت کنونی علوم اجتماعی در دانشگاه‌ها و مسائل آموزش عالی در ایران انجام شده است. نظر به اهمیت چالش فراروی علوم اجتماعی این مقاله سعی دارد به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد معرفت شناختی، چارچوبی نظری برای چالش ناکارآمدی علوم اجتماعی در ایران ارائه کند. با بررسی عمده‌ترین چالش‌های این علوم از دیدگاه مردم، دانشگاهیان و مدیران و استخراج مضمون‌های اصلی، سه فرضیه به عنوان دلایل این چالش‌ها بررسی و تحلیل می‌شود. فرضیه نخست بر کاربست نادرست نظریه‌های و آموزه‌های علوم انسانی و اجتماعی از سوی نخبگان دلالت دارد. فرضیه دوم از انتخاب و اقتباس نامتناسب مکاتب علمی از جهان غرب حکایت می کند. و فرضیه سوم بر تفاوت اساسی متافیزیک و پیش‌فرض‌های علوم جدید -که خاستگاه آن تمدن غربی است- با فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی تأکید دارد. این فرضیه‌ها تحلیلی معرفت شناختی برای چالش ناکارآمدی علوم اجتماعی در ایران فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Epistemological Analysis of the Challenge of Social Sciences' Deficiency in Iran

نویسنده [English]

  • Seyed Mohammad Reza Amiri Tehrani

Assistant Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

With regards to the inefficiencies and uncompromising situations within the humanities and social sciences field in Iran, the challenge of problematizing these sciences is inevitable. So far, numerous research analyzing humanities and social sciences’ problems in the Iranian academic system have been published. Considering the important role of humanities and social sciences in the modern Iranian society, we attempt to suggest a theoretical framework for the problematization of humanities and social sciences in Iran. The exploration of the main challenges facing humanities and social sciences in Iran from the community, academy and administration point of view, sparks three hypotheses. First, humanities and social sciences’ theories and teachings are not applied accurately. Second, the humanities and social sciences’ schools of thought are not chosen properly according to Iranian circumstances. And third, there are metaphysical differences between axioms and presupposition of humanities and social sciences having western origins and those with Islamic-Iranian culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Humanities
  • Social Sciences
  • Problematization
  • Social relevance
  • Application of science
  • Adaptation of science
اصغری، فیروزه (1393) علوم انسانی از دیدگاه صاحب نظران؛ مجموعه مصاحبه‌ها و گفت‌وگوها، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
بنتون، تد و یان کرایب (1384)، فلسفه علوم اجتماعی؛ بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی پرست و محمود متحد، تهران، مؤسسه انتشارات آگاه
پاتنم، هیلاری (1382) رئالیسم چیست؟ معرفت‌شناسی ذهن، ترجمه حمید طالب و ابوالحسن حسنی، شماره 14
پالمر، ریچارد (1377) علم هرمنوتیک، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، چ1، تهران، هرمس
حاجتی، یوسف (1400) و لنا عبدالخانی، شیوا جلال‌پور و حسین کریمی‌فرد، پژوهشی تطبیقی در باب توسعه سیاسی در ایران، جستارهای سیاسی معاصر، سال 12، شماره 1
حسنی، سید حمیدرضا؛ علی پور، مهدی؛ موحدابطحی، سید محمدتقی (1392) علم دینی؛ دیدگاه‌ها و ملاحظات، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
خاندوزی، احسان (1383) جریان‌شناسی اندیشۀ اقتصادی در ایران امروز، راهبرد، شمارۀ 32
داوری، رضا (1387)، چالش با فیلسوف؛ فلسفه در روزگار فروبستگی به روایت دکتر رضا داوری اردکانی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
داوری اردکانی، رضا (1399) نقد فرهنگِ توسعه‌نیافتگی؛ علم، فلسفه و عقلانیت، ج. 1، تهران، نقد فرهنگ
داوری اردکانی، رضا (1399) نقد فرهنگِ توسعه‌نیافتگی؛ علم، سیاست و توسعه، ج. 2، تهران، نقد فرهنگ
راغفر، حسین؛ امیدبخش، اسفندیار؛ خوش‌چهره، محمد؛ کچویان، حسین؛ نبوی، سیدمرتضی (1386) اقتصاد سیاسی ایران؛ سیری در علل و راهکارها، فصلنامۀ راهبرد یاس، شماره 11، 5-70
زیباکلام، سعید (1395)، نظریه‌‌سازی و معضلات و اهداف بومی، روش‌شناسی علوم انسانی، سال 22، شماره 88 پاییز، 179-201
عبدخدایی، زهره (1398)، نقد و بررسی کتاب قیاس‌ناپذیری پارادایم‌های علمی، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، سال نوزدهم، فروردین 1398، شماره 1 (پیاپی 65)، 153-168
سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت (1397)، خبرنامه الکترونیک مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، 13/3/1402
صمدی، سیدهادی (1368) چگونگی بازسازی اقتصاد آلمان فدرال پس از جنگ جهانی دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
فاضلی، نعمت‌الله (1394)، مسئله چیست؟ مسئله‌شناسی از دیدگاه مطالعات فرهنگی، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
فاضلی، نعمت الله (1396) علوم انسانی و اجتماعی در ایران: چالشها، تحولات و راهبردها، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی: پژوهشگاه  علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
فاضلی، نعمت‌الله (1399)، زندگی سراسر فهم مسئله است؛ مسئله و مسئله‌شناسی در علوم اجتماعی و انسانی ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
قانعی راد، محمدامین (1382) ناهمزمانی دانش؛ روابط علم و نظام‌های اجتماعی- اقتصادی در ایران، تهران، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
کاسیرر، ارنست (۱۳۷۳) رساله‌ای در باب انسان، درآمدی بر فلسفة فرهنگ، ترجمة بزرگ نادرزاد، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
کچویان، حسین (۱۳۹۱) تاریخ اکنون میشل فوکو و تأملاتی فلسفی در باب تاریخ، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره ۱۹، شماره ۲
فوکو، میشل (۱۳۸۵) مراقبت و تنبیه، تولد زندان، ترجمة افشین جهاندیده و نیکو سرخوش،‌ تهران، نشر نی، چ. ۶
فوکو، میشل (۱۳۸۶) دغدغة حقیقت، در: ایران روح یک جهان بی‌روح و نه گفتگوی دیگر با فوکو، ترجمة افشین جهاندیده و نیکو سرخوش،‌ تهران، نشر نی
مؤمنی، فرشاد (1383) مسائل اقتصاد ایران و راهکارهای اساسی آن، دفتر بررسی‌های اقتصادی، معاونت پژوهشی، مرکز پژوهشها، تهران، مجلس شورای اسلامی
مؤمنی، فرشاد (1395) بنیۀ تولید ملی؛ بررسی انتقادی برنامه‌های توسعه و عملکرد اقتصادی، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اقتصادی در ایران، شمارۀ 1، بهار، 147-169
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۵)، عمده‌ترین مسائل کشور؛ اولویت‌ها و راهبردهای مجلس شورای اسلامی، تهران، مرکز پژوهش‌ها
مقدم حیدری، غلامحسین (1383)، قیاس‌ناپذیری پارادایم‌های علمی، تهران، نشر نی
هولاب، رابرت (1378) یورگن هابرماس؛ نقد در حوزۀ عمومی، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران، نشرنی
Dilthey, Wilhelm (1989) Introduction to the Human Sciences, ed. by Rudolf Makkreel and Frithjof Rodi, Princeton, Princeton University Press
 
Doppelt, Gerald (2007) The Value ladenness of Scientific Knowledge, in Value-Free Science? Ideals and Illusions, ed. by Kinkade, Harold; Dupre, John; Wylie, Alison, Oxford, Oxford University Press
Gattei, Stefano (2009) Karl Popper’s Philosophy of Science; Rationality without Foundations, London, Routledge
 
Gorton, William A. (2006) Karl Popper and the Social Sciences, New York, State University of New York Press
 
Gutting, Gary (1980) Paradigms and Revolutions, Notre Dame, University of Notre Dame Press.
Hesse-Biber, S. N. & P. Leavy (2004), Approaches to Qualitative Research: A
Reader on Theory and Practice, London: Sage Publications.
Kincaid, Harold, Contemporary Debates in Philosophy of Science, ed. by Christopher Hitchcock, Blackwell Publishing Ltd, Malden, 2004
 
Kuhn, Tomas (1977), The Essential Tension, Chicago: The University of Chicago Press
Kuhn, Thomas S. (1996) The Structure of Scientific Revolutions, The University of Chicago Press, Chicago
Kuipers, Theo (2007) Laws, Theories and Research Programms, in General philosophy of Science: Focal Issues, ed. by Theo Kuipers, Amsterdam, Elsevier
Lakatos, Imre (1989) The methodology of scientific research programmes, Philosophical Papers Volume I, Cambridge, Cambridge University Press
Popper, Karl (1994) Objective Knowledge: An Evolutionary Approach, Oxford, Oxford University Press
Ritzer, George (2005) Positivism, in Encyclopedia of Social Sciences, ed. by George Ritzer, California, Sage Publications
 
Rosenberg, Alexander (2008) Philosophy of Social Science, Boulder, Westview Press
www.olgou.ir 18.03.1402