نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو

2 عضو هیات علمی گروه فلسفه علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 گروه فلسفه علم و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی

چکیده

بررسی عناوین اعضای بدن و نیز شمارش آنها در متون تشریحی طب اخلاطی، نشانگر یک مساله‌ی مهم است. اینکه در این متون و در مقایسه با متون آناتومی مدرن، به تعداد درخور توجهی از اعضای بدن اشاره نشده است. این، در حالی است که این دو نتیجه‌ی متفاوت، حاصل مشاهدات یک عمل یکسان هستند: تشریح جسد. جز این، برخی از این اعضا، با چشم غیر مسلح نیز قابل رویت هستند که رگ‌های لنفاوی از جمله‌ی همین موارد به شمار می‌رود. بنابراین، طبیب اخلاطی در فرآیند عمل تشریح، برخی از اعضا را دیده است، اما ندیده است. به دیدگاه نویسندگان این مقاله، علت رویت‌ناپذیری این اعضا، در پیوند مشاهده با نظریه نهفته است. بطور خلاصه، مشاهده‌ی عمل تشریح طبیب اخلاطی، برخلاف مشاهده‌ی عمل تشریح آناتومیست مدرن، بر نظریه‌ی اخلاطی استوار بوده است. از این رو، طبیب اخلاطی، در فرآیند عمل تشریح، اعضایی را دیده است که کارکرد اخلاطی داشته‌اند. بقیه‌ی اعضای بدن، یا دیده نشدند یا به یک زایده‌ی گوشتی تقلیل یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explain the invisibility of organs in humoural anatomy

نویسندگان [English]

  • Reza Gholami 1
  • Gholamhossein Moghaddam Heidari 2
  • Alireza Monajemi 3

1 ihcs

2 faculty member in IHCS

3 Philosophy of science & Technology Department IHCS

چکیده [English]

Study the titles of body organs as well as counting them in the anatomical texts of humoural medicine indicates an important issue: in these texts and in comparison with modern anatomical texts, there is no mention of a significant number of body organs. This is while these two different conclusions are the result of the observations of the same action: the dissection of the corpse. In addition, some of these organs are visible to the naked eye, including lymphatic vessels. Therefore, the humoural physician has seen some organs in the process of dissection, but has not. According to the authors of this article, the reason for the invisibility of these organs lies in the connection between observation and theory. In short, the observation of the humoural physician's dissection practice, unlike the observation of the modern anatomist dissection practice, has been based on the humoural theory. Hence, the humoural physician, in the process of dissection, has seen organs which have a humoural function. The rest of the body organs were either not seen or reduced to a fleshy appendages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dissection
  • observation
  • humoural theory
  • humoural medicine
  • humoural anatomy
  • humoural physiology
ابن‌أبی أصیبعۀ. (بی‌تا). عیون الأنباء فی طبقات الأطباء. نسخۀ بی‌دی‌اف، http: //www.al-mostafa.com.
ابن‌سینا، حسین بن‌عبدالله. (۱۳۸۳). رگ شناسی یا رساله در نبض (چ. ۲). با مقدمه و حواشی و تصحیح سیّدمحمّد مشکوة. همدان: دانشگاه بوعلی سینا؛ تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ابن‌ماسویه، ابوزکریا یوحنا (یحیی). (۱۳۹۱). محنۀ الکحالین، مجموعه ده رسالۀ پزشکی. به کوشش یوسف بیگ‌باباپور. قم: مجمع ذخائر اسلامی.
اهوازی، علی بن‌العباس. (بی‌تا). کامل الصناعه الطبّیه. نیو هیون: نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی پزشکی کتابخانه‌ی تاریخی دانشگاه ییل.
جالینوس. التشریح للمتعلمین. (بی‌تا). مترجم حنین بن‌اسحق. تهران: نسخه‌ی خطی شماره‌ی ۳۹۳۵ کتابخانه مجلس شورای ملی.
جرجانی، سیّداسماعیل. (۱۳۹۰). ذخیرۀ خوارزمشاهی (چاپ عکسی از روی نسخۀ خطی کهن). به کوشش حسن تاج‌بخش. تهران: امیرکبیر.
جرجانی، سیّداسماعیل. (بی‌تا). کتاب الأغراض الطّبیّة و المباحث العلائیّة. بی‌جا.
چالمرز، آلن اف. (۱۳۹۵). چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی (چ. ۱۶). ترجمه‌ی سعید زیباکلام. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی؛ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
الرازی، أبی بکر. (۱۹۸۷). کتاب المنصوری فی الطب. حققه حازم البکری الصدیقی. الکویت: معهد المخطوطات العربیة (المنظمة العربیة للتربیة و الثقافة و العلوم).
الرّازی، ابی بکر محمّد بن‌زکریا. الفصول فی الطّبّ (المُرشد فی الطّبّ)، پیام بهارستان. س۴. ش۱۵ (بهار ۱۳۹۱). به اهتمام یوسف بیگ‌باباپور. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
شیرازی، منصور بن‌محمد بن‌احمد شیرازی. (۱۳۸۲). تشریح بدن انسان معروف به تشریح منصوری. به کوشش سیّدحسین رضوی برقعی. تهران: مؤسّسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ دانشگاه مک‌گیل؛ مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدّنها.
شیرازی، منصور بن‌محمد بن‌احمد شیرازی. (بی‌تا). کفایت المجاهدیّة. تهران: نسخه‌ی خطی کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی.