نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه شناسی، دانشگاه یزد

چکیده

رئالیسم از مفاهیم مناقشه‌برانگیزی است که همواره از دغدغه‌های صاحب‌نظران حوزة فلسفة علم و همین‌طور جامعه‌شناسان معرفت علمی است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی مفهوم رئالیسم انتقادی باسکار و واقع‌گرایی لاتور از دو رویکرد متفاوت است. باسکار معتقد است که بیش‌تر «آن‌چه که هست» وجود دارد تا «آن‌چه که شناخته می‌شود»، بیش‌تر نیرو وجود دارد تا کاربرد و استعمال نیرو. در مقابل، لاتور با روی آوردن به برساخت‌گرایی، به ساخت واقعیت در فرایند فعالیت علمی تأکید می‌ورزد. در این مقاله، ادعای اصلی لاتور و باسکار به‌تفصیل بیان خواهد شد و ضمن بررسی تطبیقی افکار آن دو، وجوه اتفاق ‌نظر و اختلاف آن‌ها تشریح خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

From Scientific Realism of Latour to Bhaskar’s Critical Realism

نویسنده [English]

  • Mahnaz Farahmand

Assistant Professor of Sociology, Yazd University,

چکیده [English]

As a controversial notion, realism has always been a major concern of philosophers of science and experts in the field of sociology of scientific knowledge. The main aim of this article is to review and study the two different approaches of Bhaskar’s concept of critical realism and Latour's realism.
Bhaskar argues that there is more ‘what is there’ than ’what is known’; there is more power to the use than application of power. Appealing Constructivism, Latour, in the opposite side, emphasizes making scientific facts thorough the process of scientific activity. In this paper, Latour and Bhaskar's main claims are illustrated in details, and also through a comparative study of their ideas, congruent and different aspects of their thoughts will be described. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical realism
  • Bhaskar
  • Latour
  • realism construction
  • structure
  • Network
  • actor
اسدپور، فروغ (1390). رئالیسم انتقادی، نشر آلترناتیو.
اسمیت، پیتر گادفری (1392). درآمدی بر فلسفة علم، ترجمة نواب مقربی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
باسکار، روی (1390). «سه سنت در فلسفة علم»، ترجمة رضا حوزوی، ماه‌نامة علمی ـ تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت، ش 1.
بنتون، تد و یان کرایب (1391). فلسفة علوم اجتماعی، ترجمة شهناز مسمی‌پرست، تهران: آگه.
بوردیو، پیر (1386). علم و تأملپذیری، نرجمة یحیی امامی، تهران: چاپ غزال.
فتوتیان، حسن و حسن عبدی (1391). «بررسی رابطة انسان‌شناسی و روش‌شناسی در پارادایم‌های اثبات‌گرایی و رئالیسم انتقادی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، س 3، ش 3 (پیاپی یازدهم).
قائمی‌نیا، علیرضا (1382). «دو نوع رئالیسم: خام و انتقادی»، ذهن، ش 14.
قاضی طباطبایی، محمود و ابوعلی ودادهیر (1386). «جامعه‌شناسی علم فناوری»، نامة علوم اجتماعی، ش 11.
لیر، اندرو (1382). «واقع‌گرایی انتقادی»، فصل‌نامة تخصصی ذهن، ترجمة یارعلی کردفیروزجانی، ش 14.
موبیوس، اشتفان (1390). «نظریه‌سازان پسامدرن جامعه‌شناسی در فرانسه»، ترجمة کرامت‌اله راسخ، مجلة جامعه‌شناسی ایران، 12 (4).
مولکی، مایکل (1389). جامعه‌شناسی معرفت علمی، ترجمة حسین کچوئیان، تهران: نشر نی.
ویکگرن، ماریان (1391). واقع‌گرایی انتقادی به‌‌عنوان یک فلسفه و نظریة اجتماعی در علم اطلاع‌رسانی، ترجمة نجلا حریری، اطلاعات، ارتباطات و دانششناسی، س 15، ش 12.
 
Bergin, M. et.al (2008). ‘Critical realism’, Journal Compilation, N. 9.
Bhaskar, R. ([1979] 1998). The Possibility of Naturalism, London: Routledge.
Bhaskar, R. (1978). A Realist Theory of Science, Hassocks: Harvester Press.
Bhaskar, R. (1989). Reclaiming Reality: A Critical Introduction to Contemporary Philosophy, London: Verso.
Elder-Vass, Dave (2008). ‘Searching for realism, structure and agency in Actor Network Theory’, The British Journal of Sociology, Vol. 59, Issue 3.
Gad, Christoper and Casper Bruun Jensen (2010). ‘On the Consequences of Post- Science, ANT’, Technology, and Human Values, Vol. 35, No. 1.
Latour, B. (1996). Aramis: or the Love of Technology, Cambridge, Mass.; London: Harvard University Press.
Latour, B. (2005). Reassembling the Social, Oxford: Oxford University Press.
Law, J. (2004). After Method: Mess in Social Science Research, London: Routledge.
Mützel, Sophie (2009). ‘Networks as Culturally Constituted Processes’, Current Sociology, Vol. 57, No. 6.
Sismondo, S. (2010). An Introduction to Science and Technology Studies, Wiley- Blackwell.