فلسفه علم

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

تک‌جهانی یا چندجهانی از نظر برخی اندیشمندان مسلمان متقدم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفة علم، دانشگاه صنعتی شریف

2 استاد فیزیک، دانشگاه صنعتی شریف

چکیده

کیهان‌شناسی در آغاز کار خود پایة مشترک فلسفه، دین، و علم بوده است. در فرهنگ اسلامی، کیهان‌شناسی یا بر محوریت خلق از عدم (دیدگاه متکلمین) استوار شده بوده، یا مبتنی بر جهانی قدیم بوده است (دیدگاه فلاسفه)، و از مسئلة چندجهانی غالباً ذکری به میان نیامده است. در اوایل دهة 1970، پس از ارائة آن‌چه «اصل انسان‌محوری» نامیده می‌شود، ایدة چندجهانی وارد حوزة کیهان‌شناسی شد. در میان متفکران مسلمان متقدم دو نگرش، دربارة خلق عالم، وجود داشت؛ متکلمین معتقد به حدوث زمانی، و فلاسفه غالباً معتقد به قدم زمانی بودند.
در خصوص یگانه‌بودن یا چندگانه‌بودن جهان خلق‌شده، دیدگاه‌های متفاوتی بین دانشمندان، فلاسفه، و علمای دینی مسلمان وجود داشته است. ما در این‌جا دیدگاه‌های متفاوت برخی از متفکران مشهور مسلمان را، در مورد تعدد جهان‌ها بیان می‌کنیم.
.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Universe or Multiverse: Perspective of some Earlier Muslim Scholars

نویسندگان [English]

  • Alireza Sobhani 1
  • Mehdi Golshani 2

1 . Ph.D Student of Philosophy of Science, Sharif University of Technology

2 The Physics Profosser of Sharif University of Technology

چکیده [English]

Cosmology started as a common ground for philosophy, religion, and science. In the Islamic culture, cosmology was either based on creation ex nihilo (the view of theologians) or on old universe (the view of philosophers), and the problem of multiverse was not mentioned so much.
After the introduction of the so-called ‘anthropic principle’ in the early 1970’s, the idea of multiverse entered the realm of cosmology.
There were two views among earlier Muslim thinkers concerning the creation of the universe. Muslim theologians believed in the temporal creation of the universe, but Muslim philosophers predominantly believed that our universe is temporally old. As far the uniqueness or multiplicity of universe of the created universe is concerned, there were different views about this among Muslim scientists, philosophers and theologians. Here we mention several views concerning the multiplicity of the universe among some well-known Muslim scholars.

کلیدواژه‌ها [English]

  • universe
  • Multiverse
  • Eternity
  • Creation
  • grace (emanation)
  • possible worlds
مراجع
ارسطو (1363). طبیعیات، کتاب اول، ترجمة مهدی فرشاد، تهران: امیرکبیر.
ارسطو (1367). مابعدالطبیعه، کتاب سوم، ترجمة شرف‌الدین خراسانی، تهران: گفتار.
ابن سینا (1361). فن سماع طبیعی، ترجمة محمد علی فروغی، تهران: بوعلی.
ابن سینا (1376). الهیات شفا، شرح مرتضی مطهری، ج 3، تهران: حکمت.
ابن سینا (1383). دانش‌نامة علایی، الهیات، تصحیح محمد معین، همدان: دانشگاه بوعلی سینا؛ تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ابن سینا (1387). الاشارات و التبیهات، مجتبی الزارعی (محقق)، قم: بوستان کتاب.
ابن سینا (1400 ق). رسائل ابن سینا، قم: بیدار.
اسکندر اوغلو، معمر (1388). دیدگاه فخر رازی و اکوئیناس در باب قدم عالم، ترجمۀ عذرا لوعلیان، تهران: کتاب‌خانة مجلس شورای اسلامی.
افلاطون (1367). مجموعه آثار افلاطون، ج 3، رسالۀ تیمائوس، ترجمة محمدحسن لطفی و رضا کاویانی، تهران: خوارزمی.
افلوطین (1366). دورۀ آثار، نه‌گانه‌ها، ترجمة محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی.
السیوطی، جلال الدین (بی‌تا). تشیید الارکان فی لیس فی الامکان ابدع مماکان، URL=www. ghazali. org/site/ihya. htm.
فخر رازی (1371). تفسیر کبیر مفاتیح الغیب، ج 1، ترجمة علی اصغر حلبی، تهران: اساطیر.
فخر رازی (1373). تفسیر کبیر مفاتیح الغیب، ج 2، ترجمة علی اصغر حلبی، تهران: اساطیر.
فخر رازی (1987). المطالب العالیه فی العلم الالهی، 9 جلد، تحقیق ا. ح. السقا، بیروت: دار الکتب العربی.
فخر رازی (2004 م/ 1424 ق). کتاب الاربعین فی اصول الدین، تحقیق ا. ح. السقا، بیروت: وارالجیل.
فخر رازی (بی‌تا). التفسیر الکبیر، عبدالله الصاوی، ج 1، بی‌جا.
فخر رازی (بی‌تا). المباحث المشرقیه، 2 جلد، تهران: افست کتاب‌خانة اسدی.
جوینی، عبدالملک (1948). العقیدة النظامیه، به کوشش زاهد کوثری، قاهره: مکتبة الخنجی.
دهخدا، علی اکبر (1372). لغت‌نامه، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.
شریف، م. م. (1362). تاریخ فلسفه در اسلام، نصرا پورجوادی ج 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شریف، م. م. (1365). تاریخ فلسفه در اسلام، نصرالله پورجوادی، ج 2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
غزالی (1363). تهافت الفلاسفه، ترجمة علی اصغر حلبی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
غزالی (1963). تهافت الفلاسفه، ترجمۀ انگلیسی، صبیح احمد کمالی، لاهور: کنگرۀ فلسفی پاکستان.
غزالی (1972). تهافت الفلاسفه، تحقیق الدکتور سلیمان دنیا، قاهره: دارالمعارف.
غزالی (2004). احیاء علوم الدین، تحقیق محمد محمد تامر، قاهره: دار الافاق العربیه.
غزالی (2005 م/ 1425 ﻫ). احیاء علوم الدین، تحقیق احمد عنایه، احمد زهوه، بیروت: دار الکتب العربی.
فارابی (1361). اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمة سیدجعفر سجادی، تهران: طهوری.
فارابی (2000). آرای اهل مدینه الفاضله و مضادات‌ها، تحقیق الدکتور علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
کاپلستون (1368). تاریخ فلسفه، ج 1 یونان و روم، ترجمة جلال‌الدین مجتبوی، تهران: علمی فرهنگی و سروش.
مطهری، مرتضی (1370). مقالات فلسفی، ج 1، تهران: حکمت.
موحد، ضیاء (1391). شرح خواجه بر جهان‌های ممکن ابن سینا، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفة ایران، URL=http://irip. ir/Home/Single/112.
نصر، سید حسین (1359). نظر متفکران اسلامی دربارة طبیعت، تهران: خوارزمی.
نصر، سید حسین (1383). سنت عقلانی اسلامی در ایران، سعید دهقانی، تهران: قصیده‌سرا.
 
Adi, Setia (2004). ‘Fakhr Al-Din Al-Razi on Physics and the Nature of the Physical World, A Preliminary Survey’, Islam & Science, Vol. 2.
Cohen, I. (1978). Isaac Newton's Papers and Letters on Natural Philosophy and Related Documents, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Davies. P. (2007). ‘Universes Galore, Where Will it all End?’, In Universe or Multiverse?, B. Carr (ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Davidson, H. A. (1987). Proofs for Eternity, Creation and the Existence of God in Medieval Islamic and Jewish Philosophy, New York: Oxford University Press.
Griffel, Frank (2008). ‘Al-Ghazali’, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward. N. Zalta (ed. ), at: http://plato. stanford. edu/ archives /fall2008/entries/al-ghazali/
Halvorson, Hans and Kragh, Helge (2011). ‘Cosmology and Theology’, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward. N. Zalta (ed.), URL= http://plato. stanford. edu/archives/win2011/entries/cosmology-theology/.
Hintikka. J. (1973). Time & Necessity, Studies in Aristotle's Theo of Modalities, Oxford: Clarendon.
Kraay, K. (2010). ‘Theism, Possible Worlds, and the Multiverse’, Philosophical Studies, Vol. 147.
Kukkonen, T. (2000). ‘Possible Worlds in the Tahâfut al-Falâsifa, Al-Ghazâlî on Creation and Contingency‘, Journal of the History of Philosophy, Vol. 38.
İskenderoğlu, Muammer (2002). Fakhr al-Dīn al-Rāzī and Thomas Aquinas on the question of the Eternity of the World, Brill Publishers.
Page, D. (2008). ‘Does God So Love the Multiverse?’, In Science and Religion in Dialogue, M. Stewart (ed. ), Malden, MA: Wiley-Blackwell.
 
فلسفه علم
دوره 4، شماره 7 - شماره پیاپی 7
فروردین 1393
صفحه 109-137
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار