فلسفه علم

دلالت‌های تجربه‌گرایی اجتماعی سولومون درباره شبه‌علم: بررسی مورد لیسنکوئیسم

زهرا زرگر

دوره 14، شماره 2 ، اسفند 1403

https://doi.org/10.30465/ps.2024.49093.1729

چکیده

بررسی نمونه‌های شبه‌علم نشان می‌دهد در بسیاری از موارد، افرادی که مبدع شبه‌علم بوده و آن را توسعه می‌دهند، خود دارای اعتبار علمی هستند. به همین سبب، در مباحث اخیر به تمایز شبه‌علم از اموری مثل علم نابالغ و علم بد توجه شده‌ است. در این مقاله با لحاظ کردن این تفاوت به این پرسش می‌پردازیم که چه چیز شبه‌علم را از اختلاف ِنظرهای علمی ... بیشتر بررسی نمونه‌های شبه‌علم نشان می‌دهد در بسیاری از موارد، افرادی که مبدع شبه‌علم بوده و آن را توسعه می‌دهند، خود دارای اعتبار علمی هستند. به همین سبب، در مباحث اخیر به تمایز شبه‌علم از اموری مثل علم نابالغ و علم بد توجه شده‌ است. در این مقاله با لحاظ کردن این تفاوت به این پرسش می‌پردازیم که چه چیز شبه‌علم را از اختلاف ِنظرهای علمی معمول یا ثمربخش متمایز می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش از نظریه تجربه‌گرایی اجتماعی سولومون و مدل بردارهای تصمیم استفاده می‌کنیم. در مدل پیشنهادی سولومون، بردارهای تصمیم شامل اموری اجتماعی، سیاسی، نظری، و تجربی می‌شوند که در مقیاس اجتماعی، شرایط را برای پذیرش یک نظریه مساعد یا نامساعد می‌کنند. سولومون با استفاده از این بردارها اختلاف نظر علمی را تحلیل کرده و چارچوبی هنجاری برای آن ارائه می‌دهد. طبق این چارچوب، اختلاف نظر علمی در شرایطی سودمند است که تلاش‌های پژوهشی دانشمندان بین نظریه‌های بدیل، در تناسب با میزان موفقیت‌های تجربی این نظریه‌ها توزیع شده باشد. با به کار بستن این مدل بر روی مورد لیسنکوئیسم (مناقشه میان ژنتیک‌دانان و لیسنکوئیست‌های حامی وراثت صفات اکتسابی در شوروی سابق)، دلالت‌های این مدل در تحلیل نسبت شبه‌علم با اختلاف نظر علمی ثمربخش تشریح شده و نقاط قوت و امتیاز آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مشاهده مقاله

عینیت در علوم اجتماعی: تفسیری فلسفی از روش‌شناسی ماکس وبر

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 25-55

https://doi.org/10.30465/ps.2024.47744.1731

چکیده

: عینیت، خصلت (یا هنجار) مهمی برای علم جدید محسوب می‌شود. ادعاهای مطرح شده در علم، صرفاً از آن جهت که در‌خصوص امور عینی هستند، قابل‌دسترس، قابل‌سنجش و دارای ارزش صدق یکسان هستند. با این حال، عینیت در علوماجتماعی، به واسطۀ پیچیدگیِ پدیدههایی که موضوع بررسی این علوم هستند (یعنی کنش‌معنادار انسانی)، آنطور که در علوم‌طبیعی محقق میشوند ... بیشتر

جایگاه کارآزمایی‌های کنترل‌شده‌ی تصادفی در پزشکی شواهدمحور در پرتو بحران تکرارپذیری: نقش اجماع

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 125-151

https://doi.org/10.30465/ps.2024.50202.1746

چکیده

پزشکی شواهدمحور، به عنوان خوانشی نو از پزشکی رایج، آخرین شواهد منتشرشده در نشریه‌های معتبر پزشکی را مبنای مداخلات پزشکی درنظر می‌گیرد. در این میان، مقالاتی که نتایج کارآزمایی‌های کنترل‌شده‌ی تصادفی (آرسی‌تی) را گزارش می‌کنند، جایگاه ویژه‌ای دارند. اما در سال‌های اخیر مشخص شده است که نتایج بسیاری از آرسی‌تی‌ها در بازآزمایی ... بیشتر پزشکی شواهدمحور، به عنوان خوانشی نو از پزشکی رایج، آخرین شواهد منتشرشده در نشریه‌های معتبر پزشکی را مبنای مداخلات پزشکی درنظر می‌گیرد. در این میان، مقالاتی که نتایج کارآزمایی‌های کنترل‌شده‌ی تصادفی (آرسی‌تی) را گزارش می‌کنند، جایگاه ویژه‌ای دارند. اما در سال‌های اخیر مشخص شده است که نتایج بسیاری از آرسی‌تی‌ها در بازآزمایی بر روی گروه‌های جدید و یا حتی قبلی، تکرار نمی‌شود. این پدیده که به بحران تکرارپذیری موسوم است، معضلی برای پزشکی شواهدمحور ایجاد کرده است. در مقاله‌ی پیشِ ‌رو دلایلی عرضه می‌شود که اجماع جامعه‌ی پزشکی در دو فرایند، از این تعارض می‌کاهد تا جاییکه کماکان باید پذیرفت که پزشکی شواهدمحور نسبت به رقبای خود، جایگاه بالاتری دارد. فرایند نخستی که اجماع متخصصین در آن نقش دارد، فرایند انجام آرسی‌تی‌ها، چاپ آنها و به کارگیری آنها در فرایند مداخلات پزشکی است. ازجمله به این نکته اشاره می‌شود که در مواردی که میان آر‌سی‌تی‌ها تعارض‌های کلی‌تری وجود دارد، فراتحلیل نمی‌تواند راهکاری عملی در اختیار گذارد و برای گزینش میان آر‌سی‌تی‌های متعارض، راهی جز توسل به اجماع جامعه‌ی پزشکی نیست. فرایند دوم، که فرایند مقایسه میان پزشکی شواهدمحور و رقبای آن است، در سطحی بالاتر شامل مسائل حقوقی نیز می‌شود که در بخش جمع‌بندی صرفا در قالب یک موقعیت فرضی به آن اشاره شده است.

رابطه علم و تکنولوژی: بازسازی و بسط دیدگاه دیوید میلر

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 177-195

https://doi.org/10.30465/ps.2025.50787.1757

چکیده

اگر هدف علم را شناخت واقعیت و تکنولوژی را تغییر واقعیت برای تحقق مقاصد در نظر بگیریم، این پرسش پیش رو است که علم و تکنولوژی چه رابطه‌ای با هم دارند و چه نقشی در پیشرفت یکدیگر ایفا می‌کنند؟ ما در این مقاله تحت تأثیر مقاله‌ی به‌کارگیری علم دیوید میلر و با اختیار رویکرد عقلانیت نقاد، نشان ‌می‌دهیم که علم برای تکنولوژی نه تنها کافی ... بیشتر

ایدئالیسم استعلایی کانت به مثابه ی شرط امکان علم اجتماعی پوزیتیویستی دورکیم

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 99-124

https://doi.org/10.30465/ps.2024.48584.1720

چکیده

جامعه شناسی پوزیتیویستی امیل دورکیم در بستر ایدئالیسم استعلایی کانت امکان ظهور پیدا می کند، در حالی که در جامعه ی علمی ما به طور متداول و به اشتباه پوزیتیویسم دورکیم را امتداد آمپریسیسم تلقی می نمایند. از یک طرف دورکیم منتقد آمپریسیسم و یا روایت های پوزیتیویسم انگلیسی است و از طرف دیگر در پوزیتیویسم دورکیم موضوع علم جامعه شناسی که ... بیشتر

دلالت‌های تجربه‌گرایی اجتماعی سولومون درباره شبه‌علم: بررسی مورد لیسنکوئیسم

دوره 14، شماره 2 ، اسفند 1403

https://doi.org/10.30465/ps.2024.49093.1729

چکیده

مشاهده مقاله

فلسفه علم

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 14 (1403)

دوره 13 (1402)

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1391)

دوره 1 (1390)

دلالت‌های تجربه‌گرایی اجتماعی سولومون درباره شبه‌علم: بررسی مورد لیسنکوئیسم

چکیده

عینیت در علوم اجتماعی: تفسیری فلسفی از روش‌شناسی ماکس وبر

چکیده

جایگاه کارآزمایی‌های کنترل‌شده‌ی تصادفی در پزشکی شواهدمحور در پرتو بحران تکرارپذیری: نقش اجماع

چکیده

رابطه علم و تکنولوژی: بازسازی و بسط دیدگاه دیوید میلر

چکیده

ایدئالیسم استعلایی کانت به مثابه ی شرط امکان علم اجتماعی پوزیتیویستی دورکیم

چکیده

دلالت‌های تجربه‌گرایی اجتماعی سولومون درباره شبه‌علم: بررسی مورد لیسنکوئیسم

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

شناسه شی دیجیتال (DOI)

سمیم نور

ابر واژگان