نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

2 دانشیارگروه فلسفه و کلام اسلامی دنشگاه اصفهان m. bid@ltroui.ac.ir

3 alireza.aghahosseini@gmail.com

چکیده

بازخوانی گفتمان علمی و روش شناسی حاکم بر تمدن اسلامی در دوره های گذشته،به ویژه دوره نوزایی،در ارتباط با شناخت تمدن اسلامی دارای اهمیت راهبردی است.به طور کلی دوره نوزایی تمدن اسلامی به دلیل مواجهه با اندیشه یونانی و کتب ترجمه شده از سایر تمدن ها از لحاظ فکری و علمی دارای ساختاری مجموعه ای است.بر همین اساس در این پژوهش سعی گردیده با مقایسه روش شناسی زکریای رازی و ابونصرفارابی به عنوان دو نمونه بارز دوران نوزایی،مختصات گفتمان علمی دوره نوزایی تمدن اسلامی(قرون سوم و چهارم) مورد بازشناسی قرار گیرد.یافته های این پژوهش حاکی از آنست که زکریای رازی دارای معرفت شناسی واقع گرا و روش شناسی تجربه گرایانه ی محض به سبک اثبات گرایان فعلی است و فارابی دارای معرفت شناسی آرمان گرایانه با تاکید بر عقلانیت استعلایی و دارای روش شناسی ترکیبی و عقلانیت همراه با تجربه است.در نهایت بر اساس یافته های این پژوهش می توان این طور نتیجه گیری نمود که روش شناسی متکثری بر گفتمان علمی دوره نوزایی تمدن اسلامی- ایرانی حاکم بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rereading Scientific Discourse Renaissance of Islamic civilization With an Emphasis on Scientific Methodologies of Razi and Farabi

نویسندگان [English]

  • Masood Motaharinasab 1
  • Mohammad bidhendi 2
  • Alireza Aghahosseini 3

1 PhD student in political science, University of Isfahan

2 Associate professor of Islamic philosophy and theology, University of Isfahan

3 Associate Professor of Political Science, University of Isfahan

چکیده [English]

Rereading scientific discourse and methodology of Islamic civilization in the past period, especially during the renaissance, in connection with Islamic civilization recognition, has a strategic importance. In general, because of exposure to Greek thought and books translated from other civilizations, the Islamic renaissance intellectually has a collective structure. Accordingly, in this study, comparing methodologies of Razi and Farabi, the two exemplars of Islamic renaissance, we have tried to recognize the coordinates of scientific discourse renaissance of Islamic civilization (third and fourth centuries). The findings indicate that Razi has a realist epistemology and a positivist methodology similar to the twenty century positivism’s methodology. Farabi, on the other hand, has an idealistic epistemology and a combined methodology with an emphasis on transcendental rationality and rationality alongside experience. Finally, based on the findings of this study it can be concluded that a pluralistic methodology has been dominant on scientific discourse of Islamic-Iranian civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • methodology
  • empiricism
  • rationality
  • scientific renaissance
  • Razi
  • Farabi
ابن ندیم (1366). الفهرست، ترجمة محمدرضا تجدد، تهران: امیرکبیر.#
اذکایی، پرویز سپیتمان (1384). حکیم رازی، تهران: طرح نو.#
ارفع، کاظم (1374). سیرة عملی اهل بیت (امام جعفرصادق (ع))، تهران: مؤسسة تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی.#
پینس، س. (1376). «اصالت علم اسلامی در چه بود؟، ترجمة بهناز هاشمی‌پور، مجلة معارف، ش 40.#
حقیقت، صادق (1384).طبقه‌بندی دانش سیاسی در جهان اسلام»، فصل‌نامه علوم سیاسی، ش 28.#
حقیقت، عبدالرفیع (1373). از جاماسب حکیم تا حکیم سبزواری، تهران: نشر کوشش.#
داوری اردکانی، رضا (1362). فارابی مؤسس فلسفه اسلامی، تهران: مؤسسة مطالعات وتحقیقات فرهنگی.#
دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل (1384). میشل فوکو فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک، ترجمة حسین بشیریه، تهران: نشر نی.#
رجبی، محمود و دیگران (1381). تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام، تهران: سمت.#
زکریای رازی، محمد (1371). کتاب‌الاسرار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.#
زکریای رازی، محمد (1381). طب روحانی، پرویز اذکایی، تهران: مؤسسة فرهنگی اهل قلم.#
ژیلسون، اتین (1380). اصالت ریاضیات دکارت، کتاب نقد تفکر فلسفی غرب، احمد احمدی، تهران: سمت.#
سارتون، جورج (1351). مقدمه بر تاریخ علم، ترجمة حسین صدری افشار، تهران: دفتر ترویج علوم وزارت علوم.#
ساروخانی، باقر (1375). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.#
شاله، فلیسین (1346). شناخت روش علوم یا فلسفه علمی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.#
شکوری، ابوالفضل (1384). فلسفة سیاسی ابن‌سینا، تهران: عقل سرخ.#
صدرا، علیرضا (1389). «روش‌شناسی فارابی در علم مدنی»، مجلة علوم سیاسی، ش 22.#
صفا، ذبیح‌الله (1371). تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.#
ضیمران، محمد (1384). میشل فوکو: دانش و قدرت، تهران: نشر هرمس.#
عالم، عبدالرحمن (1381). بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی.#
فارابی، ابونصر (1340). فضیله العلوم، حیدرآباد دکن: المعارف النظامیه.#
فارابی، ابونصر (1344 ق). فی مسائل المتفرقه، حیدرآباد: دائرة المعارف العثمانیه.#
فارابی، ابونصر (1346 ق). محمد الفارابی، التعلیقات، حیدرآباد: دائرة‌المعارف.#
فارابی، ابونصر (1352/ 1974). تلخیص نوامیس افلاطون، به نقل از: عبدالرحمن بدوی، افلاطون فی الاسلام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل کانادا.#
فارابی، ابونصر (1355). موسیقی کبیر، ترجمة ابوالفضل باخنده اسلام‌دوست، تهران: پارت.#
فارابی، ابونصر (1364). احصاءالعلوم، حسین فرید جم، تهران: شرکت انتشارات علمی‌ فرهنگی.#
فارابی، ابونصر (1371). التبیه علی سبیل السعاده، تحقیق دکتر جعفر آل یاسین، تهران: حکمت.#
فارابی، ابونصر (1375). موسیقی کبیر، آذرتاش، آذرنوش، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.#
فارابی، ابونصر (1403 ق). تحصیل السعاده، جعفر آل یاسین، بیروت: دارالاندلس.#
فارابی، ابونصر (1405 ق). الجمع بین رأی الحکیمین، تهران: انتشارات المکتبة الزهرا.#
فارابی، ابونصر (1405 ق). فصول المتشرعه، فوزی نجار، تهران: مکتبه الزهراء.#
فارابی، ابونصر (1971). فصول المنتزعه، فوزی نجار، بیروت: دارالمشرق.#
فارابی، ابونصر (1986). التحلیل، یوصارقمیر، بیروت: دارالمشرق.#
فارابی، ابونصر (1986). القیاس الصغیر علی طریقه المتکلمین، تحقیق دکتر رفیق العجم، بیروت: دارالمشرق.#
فارابی، ابونصر (1991). آراء اهل مدینة فاضله، البیرنضری نادر، بیروت: دارالمشرق.#
قادری، حاتم (1388). اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: سمت.#
کاظمی، سیدعلی‌اصغر (1374). روش و بینش در سیاست، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.#محقق، مهدی (1368). فیلسوف زکریای رازی، تهران: نشر نی.#
مطهری، مرتضی (1375). خدمات متقابل اسلام و ایران، قم: صدرا.#