چیستی نظریه‌های علمی: رویکردهای نحوی و معناشناختی

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

* استادیار پژوهشکدة مطالعات بنیادین علم و فناوری، شهید بهشتی

چکیده

در این مقاله دو دیدگاه عمده که فلاسفة علم از قرن بیستم تاکنون در مورد نظریه‌های علمی داشته‌اند معرفی خواهد شد. این دو دیدگاه یکی «دیدگاه متداول» یا رویکرد نحوی به علم است، و دیگری دیدگاه معناشناختی به نظریه‌های علمی است. با این حال عمدة تمرکز این مقاله در معرفی دیدگاه معناشناختی به علم خواهد بود. رویکرد اول اکنون چندان طرف‌داری در میان فلاسفة علم ندارد و عمدتاً متعلق به پوزیتیویست‌های منطقی بوده است. دو اشکال عمدة این دیدگاه، یکی غیرعملی بودن صورت‌بندی نظریه‌های علمی در زبان منطق مرتبة اول است و دیگری ارائة تبیینی نامناسب از مفهوم مدل و کاربرد آن در علم است. ملاحظه خواهد شد که با معرفی مفهوم ساختار و نسخه‌ای از دیدگاه معناشناختی که داکوستا و فرنچ ارائه می‌دهند، که در آن از مفهوم صدق جزئی استفاده می‌کنند، بسیاری از مشکلات دیدگاه متداول از جمله دو اشکال فوق برطرف خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Quiddity of the Scientific Theories?

نویسنده [English]

  • Saeed Masoumi
Assistant Professor at The Institute for Research in Science and Technology Studies, ShahidBeheshti University
چکیده [English]

In this paper two viewpoints about scientific theories will be introduced. These two viewpoints are: 1- received view and 2- semantic view about scientific theories. It should be emphasized that our major focus is on the semantic view to scientific theories. The first one, now, does not have any considerable adherents and mainly logical positivist philosophers were its defenders. The received view has two important problems: 1- it is highly impractical that we want to formalize the scientific theories in the first order logic language and 2- its characterization of role and status of models in the scientific theories is inappropriate. We will notice that the semantic view, in particular the version that da Costa and French introduced, by its use of structure, can dissolve these problems and many problems that this view is involved with and this approach is in agreement with what scientists do in reality, in particular physicists try to model natural phenomena.

کلیدواژه‌ها [English]

  • scientific theories
  • received view
  • semantic view
  • structure
  • partial truth

مراجع

اردشیر، محمد (1391). منطق ریاضی، تهران: هرمس.
سروش، عبدالکریم (1388). علم‌شناسی فلسفی: گفتارهایی در فلسفة علوم تجربی، تهران: صراط.
 
Achinstein, P. (1968). Concepts of Science: A Philosophical Analysis, Maryland: Johns Hopkins Press.
Black, M. (1962). Models and Metaphors, Ithaca, New York: Cornell University Press.
Carnap, Rudolf. (1939). Foundations of Logic and Mathematics, Chicago: University of Chicago Press.
Da Costa, C. A. Newton, Chuaqui, Rolando (1988). ‘On Suppes’ set theoretical predicates’ Erkenntnis.
Da Costa, C. A. Newton, French, Steven (1990), ‘The Model-Theoretic Approach in the Philosophy of Science’, philosophy of Science, 57.
Da Costa, C. A. Newton, French, Steven (2003). Science and Partial Truth: A Unitary Approach to Models and Scientific Reasoning, Oxford: Oxford University Press.
Da Costa, C. A. Newton, Krause, Décio, Bueno, Otavio (2010). ‘Issues in Foundations of Science, I: Languages, Structures and Models’, http://philsci-archive.pitt.edu/5541/1/CosKraBue_PhilSci.pdf.
Enderton, H. B. (2001). A Mathematical Introduction to Logic, Second Edition, London: Academic Press.
Friedman, M. (1982). ‘Review of the Scientific Image’, Journal of Philosophy, 79.
Frigg, Roman, Hartmann, Stephan (2012). ‘Models in Science’, plato.stanford.edu, http://plato.stanford.edu/entries/models-science/
Hesse, M. (1966). Models and Analogies in Science, Notre Dame, Indiana: Notre Dame University Press.
Hesse, M. (1967). ‘Models and analogies in science’, In P. Edwards, ed., The Encyclopedia of Philosophy, NewYork: Macmillan.
Krause, Décio, Arenhart, and Moraes, T.F. Fernando (2010). ‘Axiomatization and Models of ScientificTheories’, Foundations of Science, November 2011, Vol. 16, Issue 4.
Krause, Décio, Arenhart, Jonas R. B (2010). ‘Structures and Models of Scientific Theories: A Discussion on Quantum Non-Individuality’, http://philsci-archive.pitt.edu/5564/1/LogUniv.pdf.
Mikenberg, I, da Costa, N. C. A., and Chuaqui, R. (1986). ‘Pragmatic Truth and Approximation to Truth’, Journal of Symbolic Logic, 51.
Psillos, S. (1995). ‘The Cognitive Interplay Between Theories and Models: The Case of 19th Century Optics’, in Herfel, W. E. et al., eds., Theories and Models in Scientific Processes, Suppe, F. (1977). The Structure of Scientific Theories, University of Illinois Press.
Suppes, Patrick (1957). Introduction to Logic, NewYork: Van Nostrand.
Suppes, Patrick (1962). ‘Models of Data’, in E. Nagel, P. Suppes, A. Tarski (eds.), Logic, Methodology and the Philosophy of Science: Proceedings of the 1960 International Congress, Stanford University Press.
Suppes, Patrick (1967). ‘What is a scientific theory?’, In Sidney Morgenbesser (ed.), Philosophy of Science Today, NewYork: Basic Book; Inc.
Suppes, Patrick (2002). Representation and Invariance of Scientific Structures, California: CSLI Publications.
Tarski, A. (1953). ‘A General Method in Proofs of Undecidability’, In A. Tarski, A. Mostowski, R. M. Robinson (eds.), Undecidable Theories, North-Holland.
Van Fraassen, B.C. (1980). Scientific Image, Oxford: Oxford University Press.
Van Fraassen, B.C. (1989). Laws & Symmetry, Oxford: Oxford University Press.
Van Fraassen, B.C. (1991). Quntum Mechanics: an Empirist View, Oxford: Oxford University Press.
Worrall, John (1984). ‘The Background to the Forefront’, PSA, Philosophyof Science Association, Vol. 2.
فلسفه علم

دوره 5، شماره 9
بهار و تابستان 1394
صفحه 113-143

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار