تمایزِ تحلیلی ـ ‌تألیفی از منظر کواین

قاسم پور حسن؛ مجتبی اعتمادی‌نیا

دوره 4، شماره 8 ، مهر 1393، ، صفحه 19-36

چکیده
  مقالة 1951 کواین با عنوان «دو حکم جزمی تجربه‌گرایی» با نقدی دور از انتظار به دوگانة مشهور تحلیلی ـ ترکیبی، ضمن موضع‌گیری علیه استفاده از مفهوم تحلیلت در توضیح و تبیین ضرورت و پیشینی‌بودن، هرگونه تلاش در جهت ارائة تمایزی غیر دوری میان گزاره‌های تحلیلی و ترکیبی را ناکام دانست. به اعتقاد کواین مفاهیمی نظیر تناقض، ترادف، و معنا ...  بیشتر

مسأله‌ی شاهد قدیمی برای بِیزگرایی، وتعبیرهای احتمال

حامد بیکران بهشت؛ امیر احسان کرباسی زاده

دوره 8، شماره 16 ، اسفند 1397، ، صفحه 19-41

چکیده
  مسأله‌ی شاهد قدیمی یکی از چالش‌های اصلی پیش روی بیزگرایان است. می‌توان راه‌حل‌های پیشنهاد شده برای این مسأله را به دو دسته‌ی راه‌حل‌های کلاسیک (با پذیرش مشکل و تلاش برای ارائه‌ی راه‌حل مناسب) و راه‌حل‌های غیرکلاسیک (با انکار مشکل و تلاش برای منحل کردن آن)تقسیم کرد. راه‌حل‌های کلاسیک توسط افرادی چون گاربر، جفری، نینیلوتو و ...  بیشتر

نظریه‌باری مشاهدات1 در بوتة نقد

مجید بیدارمغز؛ مرتضی صداقت آهنگری حسین‌زاده

دوره 4، شماره 7 ، فروردین 1393، ، صفحه 21-51

چکیده
  دیدگاهی که می‌گوید مشاهدات فاعل شناسا، وابسته به شبکة بینشی معرفتی وی، انعطاف‌پذیر بوده و از آموزش‌ها، تربیت‌ها و انتظارات او متأثر است دیرزمانی است که جایگاه ویژه‌ای را در مباحث فلسفة علم به خود اختصاص داده است. در برابر این دیدگاه، اعتقاد به وجود لایه‌ای نفوذ‌ناپذیر از مشاهدات مطرح است که از صلبیت و خلوص برخوردار بوده، ساختار ...  بیشتر

عقلانیت هدف-وسیله، چارچوبی برای عقلانیت علم

امین ربیع نیا

دوره 5، شماره 10 ، مهر 1394، ، صفحه 21-37

چکیده
  مسئلة عقلانیت علم، نیازمند بستری برای طرح چیستی عقلانیت است تا در چهارچوب مفهومی از عقلانیت، بتوان چگونگی عقلانیت ماجرای علم را به تصویر کشید. نگارنده در این مقاله تلاش می‌کند تا با استفاده از مفهوم عقلانیت هدف ـ وسیله نشان دهد که چگونه می‌توان چنین بستری را فراهم آورد. برای این کار می‌بایست علم را به‌ عنوان یک فرایند در نظر بگیریم ...  بیشتر

رویکرد طبیعت‌گرایانه و معرفت‌شناسانة هیوم در خصوص رابطة علیت

سیدمهدی بیابانکی

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1391، ، صفحه 23-45

چکیده
  دیدگاه فلسفی هیوم در باب علیت را می‌توان با چهار نگرشِ متمایز از هم تحلیل و بررسی کرد: طبیعت‌گرایانه، شناخت‌شناسانه، معناشناختی، و هستی‌شناختی. نگرش طبیعت‌گرایانه به بررسی مبدأ یا منبع چیزهایی که ذهن را اشغال کرده‌اند و فرایند‌های مربوط به آن می‌پردازد. این نگرش با این پرسش‌ها متمایز می‌شود: فرایند ذهنی‌ای ...  بیشتر

کرون در باب ارجاع، دیویدسون در باب محتوا

مرتضی صداقت آهنگری حسین‌زاده

دوره 3، شماره 5 ، فروردین 1392، ، صفحه 23-33

چکیده
  کرون معتقد است مرجع یک اسم را فقط ارتباط علّی با آن شیء متعین نمی‌کند، چراکه علیت حاوی نوعی عدم تعین است که برای فرار از آن لازم است بعد شناختی، که از آن به جواز معرفتی یاد می‌کند، نیز در تعیین مرجع اثر گذارد. دیویدسون بیان مشابهی را در مورد نحوة تعین محتوای باور ادراکی در تز مثلث‌بندی خود دارد. در این تز او معتقد است فرد علاوه‌بر ارتباط ...  بیشتر

بازی تقلید، اعتراض لاولیس و صورت بندی چامسکی از مسئلۀ دکارت

ابوالفضل صبرآمیز؛ روح اله حق شناس؛ مهدی ذاکری

دوره 7، شماره 13 ، مرداد 1396، ، صفحه 23-44

چکیده
  در آزمایش ذهنی بازی تقلید، آلن تورینگ استدلال می کند که می توان هوشمندی را به هرماشینی که این آزمون را با موفقیت از سر بگذراند، نسبت داد. یک اعتراض به معیارتورینگ، اعتراض لاولیس یا اعتراض مشهور به اراده آزاد است. این اعتراض بیان می کندماشین هیچگاه نمی تواند فراتر از انتظار برنامه نویسش عمل کند و در نتیجه هیچ گاههوشمند نخواهد بود. در ...  بیشتر

شأن هستی‌شناختی تابع موج

مریم انصاری بناب؛ علیرضا منصوری

دوره 10، شماره 20 ، مهر 1399، ، صفحه 23-42

https://doi.org/10.30465/ps.2020.5667

چکیده
  در فیزیک برای نمایش هستی‌شناسی نظریه‌ها ازموجودات ریاضی استفاده می‌شود. اما تمایزی میان موجودات ریاضی و هستومندهای فیزیکی که ریاضیات به آن‌ها ارجاع می‌دهد وجود دارد و نادیده گرفتن این تمایز منجر به نتایج عجیب و نادرستی می‌شود. مقالۀ حاضر به این مسئله می‌پردازد که در یک تفسیر رئالیستی تابع موج به مثابۀ یک موجود ریاضی، بازنمایی ...  بیشتر

بررسی انتقادی متافیزیک طبیعی‌شدۀ معتدل

حسن امیری آرا

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1401، ، صفحه 23-46

https://doi.org/10.30465/ps.2023.44105.1650

چکیده
  مورگانتی و تاهکو از نوعی متافیزیک با عنوان «متافیزیک طبیعی‌شدۀ معتدل» دفاع می‌کنند. این طبیعی‌گرایی معتدل دربارۀ متافیزیک از یک سو، دربرابر طرح متافیزیک طبیعی‌شدۀ رادیکال فیلسوفانی چون لیدی‌من و راس و، از سوی دیگر، طرح‌هایی در دفاع از استقلال متافیزیک، همچون طرح لری پاول و جاناتان لو، قرار دارد. در تلقی آنها، متافیزیک از ...  بیشتر

«عقلانیت» در فلسفة علم پوپر

جواد اکبری تختمشلو؛ سعید زیباکلام

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1390، ، صفحه 25-64

چکیده
  در دهه‌های اخیر، عقلانیت به یکی از موضوعات مهم و بحث‌انگیز حوز‌ه‌های فکری مبدل شده است. فلاسفة متعددی هستند که شأن عقل و عقلانیت انسانی را کم‌اعتبار کرده و می‌کنند. پوپر ازجملة کسانی است که به عقل آدمی باور دارند. او برای نشان‌دادن توانایی عقل، اثبات‌گرایی و رویکردهای توجیهی را به‌کلی رد و با طراحی فلسفة علم ابطال‌گرا، ...  بیشتر

نگرش ریاضیاتی در اندیشة هایدگر

خشایار برومند؛ غلامحسین مقدم حیدری

دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، ، صفحه 25-36

چکیده
  ارتباط میان نگرش ریاضیاتی و علم مدرن موضوعی تأمل‌برانگیز است که پرداختن به آن، نه‌تنها در فهم ما از معرفت ریاضی تأثیر می‌گذارد، که در دست‌یافتن به درکی مناسب از جهان مدرن نیز نقشی کلیدی ایفا می‌کند. مارتین هایدگر، این مسئله را از نظرگاهی منحصر‌به‌فرد تحلیل می‌کند. در این مقاله ابتدا خلاصه‌ای از تأملات هایدگر در ...  بیشتر

تحلیل و نقد هوش‌مصنوعی در طبابت از منظر معرفت‌شناسی

الهه سروش؛ علیرضا منجمی

دوره 7، شماره 14 ، اسفند 1396، ، صفحه 27-58

چکیده
  خطای پزشکی امری اجتناب‌ناپذیر در طبابت است که پدیده‌ای آسیب‌رسان است ودر مواردیباعث مرگ بیماران می‌شود. در سالیان گذشته تلاش‌های بسیاری انجام‌شده تا هوش‌مصنوعی جایگزین پزشک شودکه‌تا حدممکن از خطاهای پزشکی اجتناب شود. سیستمهای هوشمند پزشکی سیستمهایی تشخیصی هستند که پس از شناسایی بیماری، پیشنهاد درمان به بیمار ارائه می‌نمایند. ...  بیشتر

علم دینی: واکنشی در برابر علم طبیعت‌گرا

مصطفی تقوی

دوره 8، شماره 15 ، شهریور 1397، ، صفحه 27-48

چکیده
  در این مقاله ابتدا با بیان مثال­هایی از علوم جدید نشان داده شده است که برخی نظریه­ها متأثر از پیش­فرض­های طبیعت­گرایی بوده­اند و می­توان داده­هایی تجربی که این نظریه­ها در پی تبیین آنها هستند را به نحوی دیگر با رویکرد دینی تبیین کرد. مدافعان علم دینی، با توسل به این مثال­ها، می­خواهند نشان دهند که پیش­فرض­های ...  بیشتر

امتزاج فقه و علوم اجتماعی

سعید زیبا کلام مفرد

دوره 9، شماره 17 ، شهریور 1398، ، صفحه 27-42

https://doi.org/10.30465/ps.2019.4162

چکیده
  فقه سنتی هیچ ریط و نسبتی با علوم اجتماعی ندارد. همین فقه ربط و نسبت بسیار ناچیزی با معضلات و نیازهای متنوع جامعة امروز ما دارد. نیز، هم پدیدارهای اجتماعی و هم مفاهیم و نظریه‌های علوم اجتماعیِ مرسوم،خصلتی تاریخی و متحول دارند. همچنین، مفاهیم و نظریه‌های اجتماعی هم معطوف به مسائل و نیازها و آمال تاریخاًمتحولِ جوامعی است که خاستگاه ...  بیشتر

خروج از دوگانگی تکنولوژی خودمختار و تکنولوژی به مثابة وسیلة صرف؛ بر اساس دیدگاه برونو لاتور

رحمان شریف زاده؛ غلامحسین مقدم حیدری

دوره 5، شماره 9 ، فروردین 1394، ، صفحه 29-51

چکیده
  برونو لاتور با بازتعریف انسان و مصنوعات و دفاع از ناهم‌جنس ‌بودن و چندرگه ‌بودن‌ آن‌ها، و لحاظ‌ کردن مصنوعات به عنوان واسطه‌های واقعی‌ و نه وسیلة صرف‌های صرف، از جایگاه آن‌ها به عنوان شهروندان جامعه در کنار انسان‌ها و اشیا دفاع می‌کند. وی با این کار ما را از دوگانگی تکنولوژی خودمختار یا تکنولوژی به مثابة وسیلة صرف خارج می‌کند ...  بیشتر

تحلیل ویژگی های روش شناسی فریدمن

محمدرضا امیری تهرانی؛ مهدی مهدیان

دوره 10، شماره 19 ، خرداد 1399، ، صفحه 29-53

https://doi.org/10.30465/ps.2020.5234

چکیده
  مقاله‌ فریدمن دربارۀ روش‌شناسی علم اقتصاد، آمیزه‌ای از آموزه‌های مختلف فلسفی است که می‌توان فهرستی از ایده‌های ‏فلسفی را در آن یافت. در این نوشتار با تحلیل مقاله مذکور و دیدگاه دیگر فیلسوفان علم اقتصاد، شش ویژگی را برای ‏روش‌شناسی او بازمی‌شناسیم. ویژگی نخست، نظریۀ فریدمنی است؛ که از دو جزء زبان و فرض‌های ماهوی تشکیل شده ...  بیشتر

الگوهای تکثیر نمادها و نشانه‌های هنری (سیستم‌های نشانه‌ای) با رویکردی سیستمی

کامران پاک نژاد راسخی؛ ایرج داداشی؛ مرتضی بابک معین؛ امیر مازیار

دوره 11، شماره 21 ، خرداد 1400، ، صفحه 29-46

https://doi.org/10.30465/ps.2021.33990.1480

چکیده
  رویکرد سیستمی فقط شامل ارگانیسم‌های زنده نبوده و طیف وسیعی از سیستم‌های فرهنگی مانند زبان و همچنین رفتارهای اجتماعی در جوامع انسانی را نیز شامل می‌شود، پژوهش‌های بینارشته‌ای گسترده‌ای در حوزه علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی با هدف استفاده از الگوهای رفتاری سیستم‌های زنده، برای مطالعه الگوی تحولات در سطح عناصر فرهنگی انجام شده ...  بیشتر

ساختارگرایی علمی و چالش نیومن

جواد اکبری تختمشلو؛ سید مهدی حسینی نسب

دوره 13، شماره 1 ، تیر 1402، ، صفحه 29-65

https://doi.org/10.30465/ps.2023.45447.1674

چکیده
  فلاسفۀ علم، اعم از رئالیست و آنتی‌رئالیست، از اوایل قرن بیستم، عمدتاً با انگیزۀ غلبه بر برخی مسائل در فرایند فهم علم (بالاخص برخی مسائل جدّی که از واقعیّاتی چون تغییر متوالی و عمیق نظریه‌های علمی ناشی می‌شدند)، گرایش ویژه‌ای به ‌مفهوم "ساختار" نشان داده‌اند. در این راستا، تاکنون انواع مختلف "ساختارگرایی" حول این باور شکل گرفته‌اند ...  بیشتر

گالیله، ابن‌سینا و ادعای بی‌نیازی از تجربه: پژوهشی بر پیش‌فرض‌های روش‌شناختی مشترک

سید علی حسینی

دوره 9، شماره 18 ، بهمن 1398، ، صفحه 31-47

https://doi.org/10.30465/ps.2020.4545

چکیده
  گالیله دست‌کم در بخشی از آثارش، صراحتاً ندای بی‌نیازی از تجربه سر می‌دهد. ابن‌سینا نیز در بحث از علم خدا به جزئیات، علم پیش از تجربه‌ی منجم را نمونه‌ای از علمی می‌داند که درست مانند علم الهی، از انفعال تجربی متأثر نیست. در این نوشتار تلاش کرده‌ایم میان چنین اظهارنظرهایی که نتیجه‌ی نظرورزی این دو فیلسوف تلقی می‌شود و مقدمات آن، ...  بیشتر

روش‌شناسی علمی پوپر و ارزش داوری

سید‌هدایت سجادی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 37-59

چکیده
  به‌زعم پوپر، اگر‌چه در نهان خویش، از برخی داوری‌های ارزشی متأثر شده است، اما به آن معنا نیست که خود مرتکب همان خطایی شده که پوزیتیویست‌ها را بدان متهم کرده است. در این مقاله، ضمن پرداختن به نقش ارزش‌داوری در فلسفة علم پوپر، نشان داده شده است که تأثیرپذیری پوپر از ارزش‌داوری، فراتر از آن چیزی است که وی به آن اذعان‌می کند. به نظر نگارنده، ...  بیشتر

تاثیر مردم‌شناسی بر هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی فایرابند

محسن دنیوی؛ غلامحسین مقدم حیدری

دوره 6، شماره 11 ، فروردین 1395، ، صفحه 37-52

چکیده
  فایرابند در آثار خود، ارجاعاتی به آثار مردم­شناسان شهیر داشته است. بررسی این ارجاعات نشان از تاثیر تعیین­کننده یافته­های مردم­شناختی بر فلسفه فایرابند دارد. این تاثیر به حدی است که فایرابند، روش مردم­شناسی را به عنوان روش ایجابی مناسب برای مطالعه علم پیشنهاد می­کند. توصیه این روش به معنای پذیرش ضمنی مقومات آن مانند تکثر، ...  بیشتر

مراحل پنج‌گانة شکل‌گیری فلسفة علم در قرن بیستم

محمدرضا عبدالله نژاد

دوره 3، شماره 5 ، فروردین 1392، ، صفحه 35-56

چکیده
  فعالیت‌های اصلی فلسفة علم، به مثابة یکی از شاخه‌های فلسفه، از 1890 در پی تلاش برخی دانشمندان علوم تجربی برای تأسیس مبانی جدید غیر متافیزیکی برای علوم تجربی استقرایی، آغاز شد. نکتة قابل توجه این است که ماهیت اصلی فلسفة علم، در پنج مرحله شکل گرفته است. هدف اصلی این مقاله این است که با توصیف مراحل پنج‌گانة مذکور، نحوة شکل‌گیری و تکمیل ...  بیشتر

تأملی بر «واقع‌گرایی واقع‌بینانة» پیتر کوزو

روزبه زارع

دوره 2، شماره 4 ، مهر 1391، ، صفحه 37-50

چکیده
  بحث از واقع‌گرایی و پاد واقع‌گرایی از مباحث مهم فلسفی است که در طی تاریخ تفکر بشر، اهمیت خود را حفظ کرده است. بحث از این مسئله با پیدایش شاخه‌های جدید فلسفه، و به‌ویژه فلسفه‌های مضاف، اَشکال متفاوت و بدیعی به خود گرفته است. در حوزة فلسفة علم، بحث از واقع‌گرایی به سبک خاصی مطرح شده و مباحث گوناگونی را درپی داشته است. در این ...  بیشتر

فیزیک کوانتومی و امکان «شعورمندی» ذرات فیزیکی

حبیب‌الله رزمی؛ احمد بیگدلی؛ عسگر دیرباز

دوره 3، شماره 6 ، مهر 1392، ، صفحه 37-46

چکیده
  از قرن‌ها پیش، اندیشمندان و حکمای مسلمان با الهام از آیات نورانی قرآن کریم و با براهین متقن عقلی به اثبات سریان‌داشتن علم و آگاهی در میان اشیای مادی پرداخته بودند. دانشمندان علوم تجربی به امکان وجود نوعی شعور و آگاهی در برخی مواد و اشیای ظاهراً بی‌جان اشاره داشته‌اند. گستردگی «علم» در سراسر هستی حتی در ذرات مادی، فیزیک را نیز ...  بیشتر

فلسفة نانوتکنولوژی

سید هدایت سجادی

دوره 4، شماره 8 ، مهر 1393، ، صفحه 37-57

چکیده
  این مقاله که در جست‌وجوی یک فلسفة نانوتکنولوژی است، به تعاریف، زمینه‌های تاریخی، کاربردها و پیامدهای نانوتکنولوژی، و نیز به بررسی ارتباط آن با فلسفه، پرداخته است. هدف از این نوشتار برشمردن مسائل، موضوعات، و جایگاه فلسفی نانوتکنولوژی به مثابة شاخه‌ای از تکنولوژی است، که از سه منظر متافیزیکی (هستی‌شناختی)، معرفت‌شناختی (و روش‌شناختی)، ...  بیشتر